贵州村民集资17万宣传乡村旅游
- →Kilise s?zcü?ünün di?er anlamlar? i?in Kilise (anlam ayr?m?) sayfas?na bak?n?z
| Hristiyanl?k |
|---|
| dizisinin bir par?as? |
 |
Protestanl?k, Hristiyanl???n en büyük ü? ana mezhebinden biridir. 16. yüzy?lda Martin Luther ve Jean Calvin'in ?ncülü?ünde Katolik Kilisesi'ne ve Papa'n?n otoritesine kar?? giri?ilen Reform hareketinin sonucunda do?mu?tur (1529).
Papazlara ihtiya? duymaks?z?n Kitab-? Mukaddes'i okuyabildikleri i?in her vaftiz edilmi? inanan?n arac? bulunmadan rahiplik yetkisi oldu?una inanan Protestanlar, Kitab-? Mukaddes'i Hristiyanl?k i?in tek kaynak saym??lard?r.
Reform sonras? ortaya ??kan dini ak?mlar ?ncelikle kendi i?inde 3 ana kola ayr?lm??t?r. Bunlar:
- Lütercilik
- Kalvinizm (Presbiteryenizm ve Kongregasyonalizm y?netim ?eklinde ?rgütlenir.)
- Anglikanizm (Genellikle Protestan mezhebi olarak say?lmamakta ve ba??ms?z bir Bat? Kilisesi olarak tan?mlanmaktad?r.)
Di?er Protestan mezhepleri: Baptizm, Anabaptizm, Metodizm (Wesleyanizm), Adventizm ve Pentakostalizm
Protestanl?k di?er Hristiyan mezheplerinden baz? ayr?mlar g?sterir. Katolik ve Ortodokslar gibi ruhan? ba?kanlar? yoktur. Protestanl?k; Katolik ve Ortodoks kiliselerinin merkeziyet?i anlay???n?n tersine, ?e?itli kiliseler veya mezhepler aras?ndaki kurumsalla?mam?? bir topluluktur. Katolik inan? sisteminin ?o?unlu?unu korusalar da Katolik Kilisesi'nin Papa'ya verdi?i geni? yorum ve uygulama yetkisini tan?mama, din? inan?lar? daha ki?isel düzeyde ya?ama ve Katolik Kilisesi'nin dünyasalla?an ayin ve uygulamalar?ndan uzakla?ma gerek?eleriyle Katolik Kilisesi'nden ayr?lm??lard?r.
?zellikle Jean Calvin'in ?ncülük etti?i Kalvinist (Reformist) yani Presbiteryenizm ve Kongregasyonalizm y?netim ?eklinde ?rgütlenen kiliseler Eski Ahit'te On Emir'de yer alan Kendin i?in oyma put; yukar?da g?klerde olan?n ya da a?a??da yerde olan?n ya da yerin alt?nda sularda olan?n suretini hi? yapmayacaks?n, onlara e?ilmeyeceksin ve onlara ibadet etmeyeceksin yasas?na uyma gerek?esiyle kiliselerinde resim, heykel ve tasvir bulundurmazlar.
Lutherci kiliseler ise bu a??dan Katolik mirasa ba?l? kalm?? ve kilise binalar?ndaki süsleme ve dekoru bir ?l?üde muhafaza etmi?lerdir.
Lutherci ak?m daha ?ok Kuzey Avrupa'da yerle?mi?, Almanya'n?n büyük b?lümünde Evangelische Kirche ad? alt?nda ve ?sve?, Norve?, Finlandiya ve Danimarka gibi ?skandinav ülkelerinde ise ulusal devlet kilisesi temelinde kabul g?rmü?tür.
Katoliklerin tersine Protestan rahipler evlenebilmektedir. Baz? Protestan mezheplerinde ise kad?nlar?n da rahip olabilme haklar? vard?r. Kitab-? Mukaddes'in ana dilde okunabilmesi de Protestanl???n bir ba?ka ?zelli?idir. Katolikler ve Ortodokslar kilise ayinlerinde Kitab-? Mukaddes'i Yunanca ve Latince okumak zorundayd?lar ancak ?kinci Vatikan Konsülünün toplanmas?n?n ard?ndan Katolik kiliselerinde de ana dilde ayin yapma ?zgürlü?ü Novus Ordo ad? verilen yeni bir kilise yasas? uyar?nca kabul edildi.
Protestanl?kta azizlere ve Meryem Ana'ya dua edilmez ve dilekte bulunulmaz. Protestanlar Kitab-? Mukaddes'in Katolik Kilisesi taraf?ndan kabul edilen ama milattan ?nce sabitlenen Yahudi kanonunda (Kanon: Kitab-? Mukaddes'in b?lümler listesi) yer almayan baz? kitaplar? apokrif olarak tan?mlar ve "Tanr? S?zü" olarak kabul etmezler.
Anglikanizm ve Protestanl?k
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Katoliklikten ayr?lan Anglikanizm ise di?er Reform hareketi sonras? ??kan mezheplerden farkl?l?k g?stererek piskoposluk sistemini muhafaza etmekte ve kendini di?er Katolik ve Ortodoks mezhepleriyle beraber Apostolik, yani k?kenini Havarilere dayand?ran olarak tan?mlamaktad?r. Bu a??lardan Anglikanizmi Protestanl???n d???nda Reforme edilmi? otonom/ba??ms?z bir Bat? Kilisesi olarak tan?mlamak daha do?rudur.
Da??l?m
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Dini co?rafya a??s?ndan Protestanl???n k?talar aras? da??l?mdaki yeri Katoliklikten hemen sonrad?r. Dünyada en fazla Protestan Kuzey Amerika'da bulunmakta; ikinci s?rada Avrupa ülkeleri gelmektedir. Protestanl?k Kuzey Amerika ile Okyanusya'da en büyük din durumundad?r. Dünyan?n en büyük Protestan cemaatleri s?ras? ile ABD, ?in, Hindistan, ?ngiltere, Almanya, Nijerya, Güney Kore, Kanada, Avustralya, Brezilya, Hollanda, ?sve?, Danimarka, Finlandiya ve Endonezya'd?r.[kaynak belirtilmeli]
Yakla??k 2,4 milyar Hristiyan[1] aras?nda dünya ?ap?nda 900 milyondan fazla Protestan bulunmaktad?r.[2][3][3] 2010 y?l?nda Sahra Alt? Afrika'da 300 milyon, Amerika k?tas?nda 260 milyon, Asya-Pasifik b?lgesinde 140 milyon, Avrupa'da 100 milyon ve Orta Do?u-Kuzey Afrika'da 2 milyon olmak üzere toplam 800 milyondan fazla Protestan bulunmaktayd?. Protestanlar dünya genelindeki Hristiyanlar?n yakla??k %40'?n? olu?turmaktad?r ve toplam insan nüfusunun onda birinden fazlad?r. ?e?itli tahminler Protestanlar?n dünya Hristiyanlar?n?n toplam say?s?na oran?n? %33 ve %40 aras?nda dünya nüfusuna oran?n? ise %11,6 ve %13 aras?nda olarak vermektedir.
Ayr?ca bak?n?z
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Kaynak?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]- ^ "Cia Hristiyan Nüfusu". Cia. 26 Ocak 2021 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 30 May?s 2024.
- ^ Hillerbrand, Hans J. (2 A?ustos 2004). Encyclopedia of Protestantism: 4-volume Set (?ngilizce). Routledge. ISBN 978-1-135-96028-5.
- ^ a b Brown, Stephen F. (2009). Protestantism. 3rd ed. New York: Chelsea House Publishers. ISBN 978-1-60413-112-3. OCLC 234176010.