安徽国土之窗--安徽频道--人民网

"Ege" buraya y?nlendirilmektedir. Di?er kullan?mlar i?in Ege (anlam ayr?m?) sayfas?na bak?n?z.

Ege Denizi
Ege Denizi
Havza
ülke(ler)	Türkiye, Yunanistan
Konum	Akdeniz
Koordinatlar	38°30′K 25°18′D
Ada(lar)	± 150
Yerle?im(ler) (sahil)	Atina, Dedea?a?, ?zmir
Ay?rd??? topraklar	Avrupa← →Asya
Genel bilgiler
Akt??? yer	Atlas Okyanusu
Tür	Deniz
Akarsu (gelen)	Marmara Denizi
Uzunluk	700 km (430 mi)
Geni?lik	400 km (250 mi)
En derin noktas?	2.639 m (8.658 ft)
Yüz?l?ümü	214.000 km2 (83.000 sq mi)
Tuzluluk	3,9 %
S?cakl?k	10-26 °C (50-79 °F)
Wikimedia Commons

百度 根据近代考古发现，如今的咸阳市渭城区底张街办北杜一带为杨氏家族墓地。

Ege Denizi (Grek?e: Α?γα?ον π?λαγο?, Aiga?on pélagos) veya Türk?e di?er ad? ile Adalar Denizi, Balkan ve Anadolu Yar?madalar? aras?nda, Akdeniz'e ba?l? bir denizdir. Marmara Denizi ve Karadeniz'den ?anakkale ve ?stanbul Bo?azlar? ile ayr?lan bu denizin kuzey s?n?rlar? karalarla ?izilmi? olmakla birlikte, güney s?n?rlar?n? Yunanistan'a ba?l? adalar olan Rodos ve Girit ?izer. Ege Denizi'nin tüm k?y?lar? Türkiye ve Yunanistan ile ?evrilidir. Karadeniz üzerinden ta??nan petrol ürünlerinin dünya pazar?na ula?mas?nda ba?l?ca yoldur.

Etimoloji

Ege Denizi ile ilgili kelime k?keni konusunda ortak bir g?rü? yoktur. En yayg?n ve eski g?rü?, ismin mitolojik k?ken anlat?s?d?r. Buna kar??n, daha sistematik yap?lan modern ara?t?rmalar, kelimenin k?keni konusunda ba?ka bak??lar?n da ortaya ??kmas?n? sa?lam??t?r. Ege kelimesinin Türk?eye nas?l ge?ti?i konusunda ise, kelimenin bu denizin Frans?zcadaki kar??l??? olan "Mer égée"den Türk?eye ge?ti?i dü?ünülmektedir. 1941 y?l?ndaki 1. Co?rafya Kurultay?'nda Ege ismi, co?rafi adland?rmalarda standartla?may? sa?lamak i?in resmi olarak se?ilmi? ve bu sayede yayg?nla?m??t?r.

Ege Denizi ismi

Hem Ege (Egiopelago) ve hem de Ar?ipel (Archipelago) ismini g?steren bir harita

Yunanca g?rü?ü

Mitolojik inan??a g?re ismin k?keni, Aegeus efsanesine dayand?r?lmaktad?r. Bu efsaneye g?re Atina'da düzenlenen bir bayram olan Panathenaia'da Girit Kral? Minos'un o?lu Androgues ?ldürülür. Buna kar??l?k Girit kral? Atina'dan her y?l yar? insan yar? bo?a olan Minotaur'a kurban edilmek üzere yedi k?z ve yedi erke?in g?nderilmesini talep eder. Bundan ho?lanmayan Atina kral? Aegeus, o?lu Theseus'a Minotaur'u ?ldürme g?revi verir. Bu g?revi ba?armas? halinde geri d?nerken gemisine beyaz bayrak ?ekmesini, ba?aramamas? halinde ise siyah bayrak ?ekmesini ister. Girit'e giden kral?n o?lu Theseus, g?revini ba?ar?yla sonland?r?r ve zafer sarho?lu?uyla geri d?nerken babas?n?n s?ylediklerini kar??t?r?r ve gemisine yanl??l?kla siyah bayrak ?eker. Bunu g?ren kral o?lunun ba?ar?s?zl??a u?rad???n? dü?ünerek kendini denize atarak intihar eder. Bu olay sonunda kral?n atlad??? yer olan Atina K?rfezi'ne "Aegeus Pontos" (Ege Denizi-Aegeus'un Denizi) denilmeye ba?lar ve isim yayg?nla??r.

Baz? tarihi g?rü?ler ise "Pelagos" ismi üzerine yo?unla??r. Tarihi a??dan, Yunan soyunun ?ncüsü say?lan Hellenler, Yunanistan b?lgesinde ya?ayan yerli bir halk de?il, Balkanlardan gelen bir halkt?r. Bat? Anadolu ve Yunanistan'da erken d?nemde Pelasg adl? ba?ka bir kavim ya?amaktad?r. Hellenlerin denizin bu ilk sakinleri nedeniyle Pelasg Denizi olarak adland?rd??? savunulur. Kimi dilbilimsel g?rü?lerde deniz anlam?n?n pontus s?zcü?ünden de?il, kesin olmakla beraber anlam?n Yunanca dalgalar anlam?na gelen "aiges" kelimesinden türemi? olabilece?ini s?yler.

Anadolu g?rü?ü

Ege isminin etimolojik olarak Yunan dili ile a??klanamayan bir isim oldu?u Bilge Umar'?n "Türkiye'deki Tarihsel Adlar" isimli eserinde savunulmaktad?r. Ayn? kitapta bu ismin eski Anadolu dillerinden olan Luvi dilinden gelen bir miras oldu?u savunulmaktad?r. Yunanca "Aigaion Pelagos" kelimesinin, Luvice toprak anlam?na gelen "Aia/?a" kelimesinden türedi?ini iddia eder ve ad? ana tanr??a kültü ile ili?kilendirir.

Adalar Denizi ismi

Piri Reis'in haritas?

Adalar Denizi ya da tak?mada anlam?ndan gelen Ar?ipel ad? denizin teknotik yap?s? neticesinde sahip oldu?u ?ok say?da adadan gelen tamamen co?rafya k?kenli bir isimdir. Yabanc? dillerde "Archipelago" olarak ge?en adland?rma, "üzerinde pek ?ok ada bulunan deniz; adalar grubu; tak?madalar" anlam?ndad?r.

Ege Denizi'yle Türkler ilk olarak 1081 y?l?nda kar??la?m?? ve bu denize "Adalar Denizi" ismini vermi?lerdir. Bu d?nemden sonra Ayd?no?ullar? ve Osmanl? kaynaklar?nda bu denizden "Adalar Denizi" ?eklinde bahsedilmektedir. Piri Reis'in 1519 y?l?nda tamamlad??? kitab? "Kitab-? Bahriye" de, Piri reis ?u ifadeyi kullan?r: "?unu bilmek gerektir ki, 'adalar aras?' denen yere "Erso Peloga" derler". Bu ?ekilde denizin Türk?e ve yabanc? ismini belirtir. Bir ba?ka Osmanl? yazar? Katip ?elebi de benzer ?ekilde 1656 y?l?nda yazd??? "Tuhfetü'l-Kibar Fi Esfari'l-Bihar" (Deniz Sava?lar? Hakk?nda Büyüklere Arma?an) adl? eserinde Ege Denizi i?in "Adalar Aras?" derler ifadesini kullan?r. Avrupa'daki ?rnekler i?inde de Archipelago ismi olduk?a yayg?nd?r. Bu ismi tercih eden kimi eserler ve yap?mc?lar?

• Natoliae Quae Olim Asia Minor Mova Descripto Abraham Ortelius (1584)
• Turcia Turci Cive ?mperli, Gerard De Jode (1593)
• Carte Particolare dei Archipelago, Sir Robert Dudley (1661)

20.yy ?rneklerine bakarsak, 1913 y?l?nda Ali Tevfik taraf?ndan tamamlanan Memalik-i Osmaniye'nin Co?rafyas? adl? eserde Adalar Denizi ad? kullan?lmaktad?r. Ayn? kayna?a g?re 1931 y?l?nda Latin harfleriyle bas?lan ve Mektep Haritalar? Mürettibi Muallim Abdülkadir, Kuleli Askeri Lisesi Co?rafya Muallimi kaymakam Mehmet Rü?tü ve Kandilli Lisesi Muallimlerinden Hattat Süreyya taraf?ndan haz?rlanan "Mükemmel Umumi Atlas" da Ege Denizi, Adalar Denizi ad?yla belirtilmi?tir. Ayn? isim 1938 y?l?nda Faik Sabri Duran'?n yazd??? lise 3. s?n?f "Türkiye Co?rafyas?" adl? ders kitab?da sayfa 70 ve 338'de sunulan haritalarda yer alm??t?r ve 26. sayfas?nda da ge?mi? Ege b?lgesi i?in ise Garbi Anadolu ifadesi kullan?lm??t?r. Ancak ayn? kitab?n farkl? bir sayfas?nda Ege Denizi ifadesi de kullan?lm??t?r.

Akdeniz ?smi

Ege Denizine, Türkler taraf?ndan Ak-Degniz (Akdeniz) denildi?ini belirten 1791 y?l?na ait bir harita

Eski Türk inan??lar?nda Bat? y?nü beyaz renk ile ili?kilendirilmi?tir. ?rne?in Büyük Hun ?mparatorlu?u y?k?ld???nda Bat? topraklar?nda kurulan Ak Hun ?mparatorlu?u gibi. Benzer ?ekilde ?anakkale Bo?az?n?n eski ad? Akdeniz Bo?az? anlam?ndaki Bahr-i Sefid Bo?az?d?r. Yine idari merkezi Gelibolu olan Osmanl? Eyaleti Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti, Akdeniz Adalar? Eyaletidir ve bu eyaletin par?alanmas?yla 19.yy'?n ikinci yar?s?nda kurulan Rodos merkezli Ege Adalar?n?n kapsayan Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti Akdeniz Adalar? Vilayeti anlam?ndad?r.

Co?rafya

Ege Denizi ve ?evresinin Topo?rafik haritas?.

  Avrupa K?tas? ve bu k?taya ait adalar

  Asya K?tas?

  Asya K?tas?na ait adalar

Ege denizi yakla??k 214.000 kilometrekare (83.000 sq mi)'lik bir alan? kaplar. Ege denizinin boyu yakla??k 670 kilometre (420 mi) ve eni 390 kilometre (240 mi)'dir. Ege denizinin en derin yeri Kerpe Adas?'n?n bat?s?nda 3.639 metre (11.939 ft) derinlikte bir yerdir.

Ege Denizi Anadolu ve Yunanistan Yar?madas? aras?nda bulunan irili ufakl? 3.000 kadar ada ve ada g?rünümündeki kara par?alar?na da i?ine alan yar? kapal? bir denizdir. Anadolu Yar?madas?n?n bat? k?y?lar?n?n ?ok fazla girintili ve ??k?nt?l? olmas? ve bu k?y?lara ?ok yak?n konumda ?ok say?da ada bulunmas?, Ege denizinin daha ?nce büyük bir kara par?as? oldu?unu dü?ündürmektedir. Ege denizinin, ba?ka yerlerde ?ok az g?rülen, girintili ??k?nt?l? k?y?lara; bu k?y?larda bulunan ?ok say?daki koy, k?rfez, bo?az ve yar?madaya sahip olma gibi bir ba?ka ?zelli?i daha vard?r.

Ege Denizi, yak?n bir ge?mi?te “Aegeis” ya da “Egeid” ad? verilen bir kara par?as?n?n, büyük bir b?lümünün sular alt?nda kalmas?yla olu?mu?tur; üstündeki adalar?n ?oklu?u nedeniyle “Adalar Denizi” diye de adland?r?l?r.

Ege'de gelgit ?nemsizdir ve yol a?t??? düzey geni?li?i ancak baz? dar bo?azlarda, rüzgarlarla meydana gelen y???lmalar?n da etkisiyle 30–40 cm'yi bulur. Adalar aras?ndaki baz? dar ve dolamba?l? bo?azlar ?iddetli ve karma??k yerel ak?nt?lara neden olur. Bunlar?n en ünlüsü E?ribo?az K?rfezi'nde g?rülür.

Ege Denizi'nde, kuzeyde Saros K?rfezi'nden ba?layarak güneye do?ru “S” bi?iminde uzanan, taban?n?n derinli?i yer yer 1000 m'yi a?an bir oluk yer al?r.

Ege Denizi'nde ?ok say?da ada bulunur. Toplam yüz?l?ümleri yakla??k olarak 23.000 km2 olan bu adalar her yana serpilmi? gibi g?rünmelerine kar??n, belli bir düzen ve grupla?ma g?sterirler.

Denizi üstünde egemen olan Akdeniz iklimi bu büyük su kütlesinin etkisiyle baz? de?i?ikliklere u?rar: Ege Denizi'nin etkisi donlu günlerin say?s?n? azalt?r. Denizi suyu s?cakl?klar? da genelde kuzeyden güneye do?ru artar. Bu art?? k???n daha ?ok belirlidir. K?y? ve adalarda k??lar? ya???l? bir Akdeniz iklimi g?rülür.

Yaz?n bütün Ege Denizi ?s?n?r. Kuzey ve güney yüzey sular? aras?ndaki s?cakl?k fark?, 1°-2 °C'a iner. S?cakl???n en yüksek oldu?u ayda Ege Denizi'nin her yan?nda deniz suyu s?cakl??? 23°-24 °C aras?ndad?r.

Ege Denizi'nde y?ll?k ya??? tutar? kuzeyden güneye gidildik?e azal?r. Ya???lar genellikle k?? aylar?nda toplanm??t?r. Kom?u karalarda oldu?u gibi, Ege Denizi alan?nda da yazlar ?ok kurakt?r. Yaz?n Ege Denizi'nin her yan?nda, kuzeyden ve kuzeydo?udan “etezyen” ad? verilen ?iddetli bir rüzgar eser.

Ege Denizi, biyoloji ve hidroloji ?zellikleri bak?m?ndan Karadeniz ile Akdeniz aras?nda bir ge?i? alan? olu?turur.

B?lümleri

Genel olarak, Türkiye taraf?ndan kullan?lmasada, dünyada farkl? kaynaklara g?re Ege Denizi 3 alt kol bar?nd?r?r. Bunlar;

• Trakya Denizi, Ege Denizinin kuzey k?sm? olu?turur. Kabaca Limni Adas?n?n kuzey'i ve Yunanistan'?n Halkidiki yar?madas?n?n do?usu kapsar.
• Girit Denizi, Kiklad Adalar? ile Girit Adas? aras?n? i?erir.
• Mirtoan Denizi, Kiklad Adalar? ile Mora Yar?madas? aras?nda kalan b?lgeyi tan?mlar.

Volkanizma ve Depremler

Güneyden Afrika Plakas?, bat?dan Anadolu Plakas? taraf?ndan s?k??t?r?lan Ege Deniz taban?, volkanik faaliyetlerini hala sürdüren ve tarihsel olarak 7-8 büyüklügünde pek ?ok deprem yaratan teknotik a??dan aktif bir b?lgedir. Denizin kuzeyi, KAF fay sisteminin Marmara Denizi'nin alt?ndan Ege Denizi'ne kadar uzanan fay hatlar?yla doludur. Orta k?s?mlarda, Türkiye'nin Ege b?lgesindeki grabenlere paralel bir?ok fay hatt?, denizin i?ine kadar uzan?r. Güneyde ise yay ?eklinde Yunanistan k?y?lar?nda, Rodos ve Türkiye k?y?lar?na uzanan aktif hatlar vard?r.

Volkanik a??dan Santorini, tarihsel olarak en bilinen ?rnektir. Ayr?ca, antik ?a?da Limni adas? a??klar?nda teknotik bir hareketlilik sonucu batan bir adadan (Chryse Island) s?z edilir.

• 
  Akdeniz i?inde Ege Denizi
• 
  Ege Denizi k?y?s?ndaki en kalabal?k yerle?im yeri olan ?zmir'in g?rünü?ü
• 
  1999 Atina depremi s?ras?nda ?lenler i?in yap?lm?? bir an?t.
• 
  Ege Plakas?
• 
  Volkanik bir yap?s? olan Santorini Adas?n?n ortas? bir yanarda? patlamas?yla sulara g?mülmü?tür.
• 
  Ege Denizindeki volkanik ku?ak

Hidrografi

Ege yüzey suyu daha az yo?un Karadeniz ??k???yla yer de?i?tirmeden ?nce Türkiye'nin bat? k?y?s? boyunca kuzeye do?ru hareket eden ?ok tuzlu (hipersalin) Akdeniz suyu ile saat y?nünün tersine okyanus d?ngüsünde dola??r.

Yo?un Akdeniz suyu, Karadeniz giri?inin alt?nda 23-30 metre (75-98 ft) derinli?e kadar iner, ard?ndan ?anakkale Bo?az?ndan Marmara Denizi'ne 5-15 cm/s (2-6 in/s) h?zlarda akar. Karadeniz ??k???, kuzey Ege denizi boyunca bat?ya do?ru hareket eder sonras?nda Yunanistan'?n do?u k?y?s? boyunca güneye do?ru akar.

Ege Denizi'nin fiziksel o?inografisi, esasen b?lgesel iklim, Güneydo?u Avrupa'ya akan büyük nehirlerin tatl? su de?arj? ve ?anakkale Bo?az? yoluyla Karadeniz yüzey suyu ??k???ndaki mevsimsel de?i?imler taraf?ndan kontrol edilir.

1991 ve 1992 y?llar?nda yap?lan Ege denizi analizi ü? farkl? su kütlesi oldu?unu ortaya ??kard?:

• Ege Denizi'nin Yüzey Suyu – 40-50 metre (130-160 ft) tabaka kal?nl?klar?nda, yaz?n 21–26 °C aras?nda k???n ise kuzeyinde 10 °C (50 °F) ve güneyinde 16 °C (61 °F) s?cakl?ktad?r.
• Ege Denizi'nin Orta Suyu – 40 ila 50 m ila 200-300 metre (660-980 ft) aras?nda ve 11 ila 18 °C aras?nda de?i?en s?cakl?klardad?r.
• Ege Denizi'nin Dip Suyu – 500–1000 m'nin alt?nda derinlikte, (13–14 °C) ?ok de?i?meyen s?cakl?klarda ve (%3,91–3,92) tuzluluktad?r.

?klim

Yunanistan'?n iklim haritas?. Ege denizini ?evreleyen kara kütlelerinin ?o?u Csa, kuzey b?lgesi ise BSk olarak s?n?fland?r?l?r.

Ege Denizi'nin iklimi büyük ?l?üde Yunanistan ve Bat? Türkiye'nin iklimini yans?t?r yani ?o?unlukla Akdeniz iklimi'dir.

K?ppen iklim s?n?fland?rmas?'na g?re Ege'nin ?o?u S?cak-yazl? Akdeniz iklimi (Csa) olarak s?n?fland?r?l?r. Yazlar? s?cak ve kurak, k??lar? ise ?l?man ve ya???l?d?r. Ancak yaz aylar?ndaki s?cakl?klar büyük su kütlesinin varl??? nedeniyle kurak veya yar? kurak iklimlerdeki kadar yüksek de?ildir. Bu durum en ?ok bat? ve do?u Ege k?y?lar?nda ve Ege adalar?nda g?rülür.

Ege Denizi'nin kuzeyinde iklim So?uk yar? kurak (BSk) olarak s?n?fland?r?l?r ve yazlar? S?cak-yazl? Akdeniz ikliminden daha so?uktur.

Etezien rüzgarlar? Ege havzas?nda bask?n hava etkisidir.

A?a??daki tabloda baz? büyük Ege ?ehirlerinin iklim ko?ullar? vard?r:

Ege k?y?s?ndaki baz? büyük ?ehirlerin iklim ?zellikleri

?ehir	Ortalama s?cakl?k (günlük en yüksek de?erler)				Ortalama toplam ya???
	Ocak		Temmuz		Ocak			Temmuz
	°C	°F	°C	°F	mm	in?	gün say?s?	mm	in?	gün say?s?
Dedea?a?	8.4	47.1	30.1	86.2	60.4	2.38	6.8	17.6	0.69	2.5
Bodrum	15.1	59.2	34.2	93.6	134.1	5.28	12.3	1.3	0.05	1.5
Heraklion	15.2	59.4	28.6	83.5	91.5	3.6	10.1	1.0	0.04	0.1
?zmir	12.4	54.3	33.2	91.8	132.7	5.22	12.6	1.7	0.07	0.4
Selanik	9.3	48.7	32.5	90.5	35.2	1.39	8.8	27.3	1.07	3.8
Kaynak: Dünya Meteoroloji ?rgütü, Meteoroloji Genel Müdürlü?ü

Ekonomi

Girit Adas?ndaki sat?lmaya haz?r süngerler

Bal?k??l?k

?anakkale Bo?az?'ndan ve altüst ak?nt?s?yla gelen ve besin tuzlar?, oksijen ve plankton bak?m?ndan zengin olan Karadeniz sular?, kuzeydeki bal?k ya?am?n? olumlu y?nde etkiler. Ege Denizi, oksijen bak?m?ndan zengin olmas?na kar??n, fosfat ve nitrat bak?m?ndan yoksuldur. Bu yüzden güney b?lümü, dünyan?n bal?k bak?m?ndan en yoksul denizlerindendir. Buna kar??n denizin güney b?lgesinde süngercilik, tarihsel olarak yap?lan bir di?er i? koludur.

Yeralt? Kaynaklar?

Denizin kuzeyinde Bat? Trakya a??klar?nda, Yunanistan taraf?ndan 60 y?l boyunca i?lenen bir petrol rezervi vard?r. Ama art?k ?mrünü doldurmu?tur.

Hukuki durum

Ege Denizi'nin orta b?lümleri, her ne kadar arada Yunanistan'a ait adalar olsa da, Türkiye ana k?ta topraklar?ndan 200 deniz mili daha yak?nda bulunmas?ndan ?türü Türkiye'nin münhas?r ekonomik b?lgesi i?inde kal?r. B.M. Uluslararas? Deniz S?zle?mesi'nin ilgili maddelerine g?re; münhas?r ekonomik b?lge ad? verilen ve petrol, madenler ve deniz servetlerini ??karma hakk?n? veren b?lge alanlar? tayin edilirken, bu münhas?r ekonomik b?lge s?n?rlar?n?n belirlenmesinde adalar dikkate al?nmamakta ve bu ekonomik alan?n son hudutlar?, ana k?ta topraklar?ndan uzakl???yla ?l?ülmektedir. B?ylece Türkiye devleti, arada kalan Midilli, Sak?z, Sisam ve Rodos gibi adalar?n 6 deniz mili karasular?n?n üzerinden atlayarak bulunan Ege denizi orta b?lümleri üzerinde-karasular? egemenli?i anlam?nda de?il-fakat ekonomik haklar? bak?m?ndan deniz kaynaklar? ve deniz taban? mülkiyetine sahip bulunmaktad?r. Uluslararas? Lahey Adalet Divan? da bu do?rultuda (Adalar?n deniz ekonomik b?lgelerinin olamayaca?? ?eklinde.) ?e?itli ülkelerle ilgili kararlar vermi?tir. B?ylece Türkiye ülkesinin denizalt? yataklar?n? i?letme haklar? kendi k?y?lar?ndan ?ok uzaklara, Limni, Naksos ve Girit adalar? yak?nlar?na kadar uzanmaktad?r.

Ayr?ca bak?n?z

• Ege Adalar?
• Ege Sorunu
• Kardak Krizi

D?? ba?lant?lar

• Ege Denizi Sorunu 2 Kas?m 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
• Ege Denizi havadan g?rünümü