耳门有痣代表什么
Y?rükler, g??ebe olan, ?o?unlukla Anadolu da?lar?nda ve k?smen Balkan Yar?madas?'nda ya?ayan O?uz k?kenli bir Türk alt grubudur.[1][2][3] Balkanlar'daki Y?rükler, Kuzey Makedonya'n?n do?u kesimlerinden Bulgaristan, Yunanistan ve Güney Trakya'ya kadar geni? bir alana yay?lm??t?r.[4][5] ?simleri, "yürümek" anlam?na gelen Eski Türk?e "y?rü" fiilinden türemi?tir, Y?rük veya Yürük olarak da adland?r?l?rlar.[6] Rumeli a??zlar?ndaki ilk hecede o > u ve ? > ü daralmalar? tipiktir ve Anadolu'da Y?rük olarak ge?erken Rumeli'de Yürük bi?imi kullan?l?r. Bu daralmalar Türkiye Türk?esine K?p?ak etkisinden kaynaklanmaktad?r.[7][8] Y?rükler, di?er sancaklar gibi bir toprak birimi de?il, Osmanl? ?mparatorlu?u'nun ayr? bir ?rgüt birimi olan Y?rük Sanca??na ba?l?yd?.[9][10]
 Antalya'da Y?rük baba ve k?z? | |
| ?nemli nüfusa sahip b?lgeler | |
|---|---|
 Türkiye: >1.000.000[11] (1970) | |
 Kuzey Makedonya: 4.000[12] | |
 Bulgaristan: 1.000[13] | |
| Diller | |
| Din | |
Kimilerine g?re K?z?l?rmak Nehri'nin do?usunda ikamet eden a?iretlere Türkmen, bat?s?ndakilere Y?rük denir. Her iki terim de Osmanl? kaynaklar?nda Mara? ve ?evresinde ya?ayan Dulkadirli Türkmenleri i?in birlikte kullan?lm??t?r.[14]
Etimoloji
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Türk?edeki "yürümek" s?zünden türetilmi?tir. S?fat olarak Meninski s?zlü?ünde ge?er.[15]
Tarih?e
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Osmanl? ?mparatorlu?u tüm Balkanlarda elde etti?i topraklara sahip olunmas? i?in sadece Türkmen/Y?rükleri g?ndermi? ve g?revlendirmi?tir. Y?rükler, Anadolu ve Rumeli'de g??ebe olarak ya?ayan, ge?imlerini hayvanc?l?kla sa?layan ve mevsimlere g?re ova veya yaylalarda kurduklar? ?ad?rlarda oturan O?uz Türklerine verilen ad?d?r.
Ayr?ca Türkmenler olarak da an?lmaktad?r. “Cesur, muharip, iyi yürüyen, eli aya?? sa?lam” gibi manalar? ifade eden “Y?rük” kelimesi yerine “Yürük” kelimesi de kullan?l?r. Umum? olarak konar-g??er hayat ya?ayan bütün topluluklar i?in kullan?lan bu isim, daha ?ok g??ebe O?uz boylar? i?in alem (?zel isim) olmu?tur.
12.-13. Y.y.'dan sonra canlanan, Büyük Sel?uklularla bilin?li ?ekilde organize edilip sürdürülen, Mo?ol zulmü sonucu h?zlanan büyük g??e ?e?itli boylardan Türkler ve O?uz Türkleri (Y?rükler de) kat?larak Anadolu'ya geldiler.
10-11-12-13. Yüzy?llarda Balkanlara gelen: Pe?enek, Kuman, Uz Türklerinin Y?rüklerle ilgisi olabilir. Bu Türkler Anadolu'daki Türk yay?l???na kar?? Bizans ordusunda paral? askerlik yapm?? ve ?e?itli y?relere yerle?tirilmi?lerdir.
Bu Türk boylar?, Bizans ve Slavlarla sava?m??, ancak kendi aralar?nda da anla??p birle?emedikleri i?in kal?c? bir devlet kuramam??lard?r. Pe?enek ve Uz Türkleri, Bizans Ordusunda paral? askerlik yapm??, ancak 1071 Malazgirt Sava??nda Sel?uklu Ordusunun Türk oldu?unu anlay?nca: Alparslan'?n taraf?na ge?erek, sava??n kaderini de?i?tirmi?lerdir.
Bizansl?lar; bu Türk Boylar?n?n bir b?lümünü: Anadolu'nun baz? yerlerine (?rne?in: Toroslar, ?? Anadolu ve ?ukurova'ya) yerle?tirmi?lerdir. Anadolu’nun ?slamla?t?r?l?p Türkle?tirilmesi s?ras?nda Y?rük boylar?, Anadolu’nun her taraf?na yay?ld?. Bir k?sm? yerle?ik hayata ge?erek "Yatuk" ad?n? alm??t?r.[1][2][3][16][17][18][19][20][21][22][23][24][25][26][27][28][29] Bir k?sm? da g??ebe hayat?n? sürdürüp "Y?rük" ismiyle an?ld?. Osmanl?lar?n Rumeli'ye ge?i?inden sonra Y?rüklerin ?nemli bir b?lümü de Rumeli'ye g?? ettirildi. Bir g?rü?e g?re K?z?l?rmak nehrinin do?usundan itibaren konar g??er Türklere "Türkmen", K?z?l?rmak nehrinin bat?s?ndan itibaren Rumeli'ye dek uzanan hattaki topraklarda ise konar g??er Türklere "Y?rük" ad? verilmektedir.[14]
Y?rüklerin aras?nda bir K?p?ak cemaati olan Horzum a?ireti ise 1230'da Anadolu Sel?uklu Devleti Sultan? Alaeddin Keykubat'?n Celaleddin Harzem?ah'? ma?lup etmesinden sonra Anadolu'nun ?e?itli b?lgelerine yay?lm?? ve Bat? Anadolu'da horzumlu ismiyle ya?amaya devam etmi? olan g??ebe bir O?uz-K?p?ak cemaatidir. Bu a?iret, b?lgede Pe?in, Mu?la, K?yce?iz ve Boz?yük'te mesk?ndur H. 923'te (1517) b?lgede ya?ayan horzum oyma??, 1318 haneye ve 7590 nüfusa sahiptir. Harzem?ahlar'?n g??ebe K?p?ak boylar?yla ili?kileri, Sel?uklular?n K?p?aklarla olan ili?kisinden daha fazla idi. B?lge a?z?ndaki K?p?ak?a unsurlar? bu oymak temsil etmektedir.
Macaristan'a yerle?mi? 7 Kuman kabilesinden biri olan Ola? boyu (Uladjogli-Ula?o?lu), O?uz-K?p?ak sava?? sonras? O?uzlara kat?lm??lard?r. Bunlardan Anadolu'ya g??en Ula? kabilesinden olanlar, geleneklerinin ve halk sanatlar?n?n bir k?sm?n? korumay? ba?arm??lard?r. Ola? ad?n?n manas? ise “Birle?mi?”, “?ttifak yap” olan Ola?t?r.
Ula?lar-Ula?l?-Ula? isimli yerle?im yerlerinin Bulundu?u iller ise: ??el, Ankara, Tekirda?, Tokat, Mu?la, Artvin, Sivas, Kocaeli, Nev?ehir, Mardin, Gaziantep, Siirt, Bolu, Kütahya olmak üzeredir. Macar müzik adam? Béla Bartók 1936 y?l?nda derleme yapmak amac? ile Toroslar'da Ula? soyundan gelen Y?rük k?ylerine gitmi? Ula? Y?rük k?ylerinde dinledi?i türkülerin Macar Halk Müzikleri ile benzedi?ini fark etmi?tir, dinledi?i Türkülerin benzeri Slavlar'da, Yunanlar'da, Rumenler'de yoktur. Ara?t?rmalara g?re Macar Halk Müzi?inin 1000 Y?ldan daha gen? bir Türk etkisi vard?r, bu miras ise Macaristan'a g??en Kumanlar?n miras?d?r.[30]
Y?rükler'in ba?l?ca ge?im kaynaklar? koyun ve ke?i idi ?ünkü g?? s?ras?nda kü?ükba? hayvanlarla yer de?i?tirmek daha kolayd?r. Y?rük a?iretleri ve obalar? isimlerinde genellikle koyun ve ke?i kelimelerini bar?nd?r?rlar: "Karake?ili", "Sar?ke?ili" gibi. Ayn? zamanda Koyunlu Y?rükler diye bilinen Akkoyunlu ve Karakoyunlu a?iretlerinin isimleri, bu obalar?n nerede ya?ad?klar?n? da belli eder.[31]
Günümüzde Y?rükler
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Türkiye'de, Osmanl? d?neminde 19. yüzy?ldan sonra asayi? ve devlet otoritesinin temini i?in mecburi iskan ettirilerek g??ebe ya?am tarz?ndan vazge?irtilen gruplar da kendilerini "Y?rük Türkmenler" olarak tan?mlarlar.[kaynak belirtilmeli] Y?rükler de yava? yava? yerle?ik hayat tarz?na ge?tikleri i?in, günümüzde ?zellikle Toroslar'da g??ebe Y?rükler kalm??t?r. Ancak g??ebe y?rüklere (fazla olmasa da) Türkiye'nin pek ?ok b?lgesinde rastlanmaktad?r. Günümüzde y?rüklerin büyük b?lümü ise tam yerle?ik ya?am bi?imine ge?mi?lerdir. Ancak panay?r, ke?kek, k?l ?ad?r?, kilim, has?r ve deve güre?leri gibi baz? g??ebe al??kanl?klar?n? halen devam ettirirler. Antalya'n?n Kumluca ve Mu?la'n?n Fethiye il?esinde tar?m ve serac?l?k ?enliklerinde temsili Y?rük g??ü ve gelenekleri sergilenmekte ve deve güre?leri yap?lmaktad?r.
Osmanl? devletinin zorunlu iskan politikalar? sebebiyle yerlerinden yurtlar?ndan edilen Af?ar, Y?rük, Türkmen tayfas? bu duruma sessiz kalmam??, Dadalo?lu ve Karacao?lan ?iirlerinde ve a??tlar?nda buna kar?? ??km?? ve günümüze ula?an "ferman padi?ah?nsa da?lar bizimdir" deyimini s?ylemi?lerdir.
Ayr?ca bak?n?z
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Kaynak?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
- ^ a b “Bizans Ordusunda ücretli Türk Askerler (XI.-XII. Yüzy?llar)”, Sel?uk üniversitesi Türkiyat Ara?t?rmalar? Dergisi, S. 25, 2009, s. 53-69.
- ^ a b The Late Byzantine Army Arms and Society 1204-1453, University of Pennsylvania Press, Philedelphia, 1992
- ^ a b BASKICI, M. Murat, Bizans D?neminde Anadolu ?ktisadi ve Sosyal Yap? (900-1261), 2. Bask?, Phoneix Yay?nevi, Ankara, 2009.
- ^ Europa Ethnica (Almanca). W. Braumüller. 1984.
- ^ Materialia Turcica (Almanca). Studienverlag Brockmeyer. 1981.
- ^ "Definition of YURUK". merriam-webster.com (?ngilizce). 12 Haziran 2018 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 15 Haziran 2023.
- ^ Y?ld?z Yal??nda?, Elifnur (2024). "Kosova ve Kuzey Makedonya Türk A??zlar?nda K?p?ak?a Fonetik Unsurlar üzerine Bir De?erlendirme". Dil Ara?t?rmalar?.
- ^ "SAü Fen Edebiyat Dergisi (2010-II) K.ACAR KUZEYBATI ANADOLU MANAV TüRKMEN A?IZLARI üZER?NE B?RKA? NOT Dr. Kenan ACAR*" (PDF). 4 May?s 2014 tarihinde kayna??ndan (PDF) ar?ivlendi.
- ^ ?иркови?, Сима; Mihalj?i?, Rade (1999). Лексикон српског сред?ег века (S?rp?a). Knowledge. ISBN 978-86-83233-01-4. 20 Ocak 2023 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 15 Haziran 2023.
- ^ Matkovski, Aleksandar (1983). Otpor na Makedonija vo vremeto na turskoto vladeenje (Makedonca). Misla.
- ^ "Area Handbook for the Republic of Turkey", Cilt 550, Say? 80, Thomas Duval Roberts, American University (Washington, D.C.). Foreign Area Studies. U.S. Government Printing Office, 1970. Sayfa 74.
- ^ "Ar?ivlenmi? kopya". 15 Nisan 2023 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 15 Haziran 2023.
- ^ "Ar?ivlenmi? kopya". 15 Nisan 2023 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 15 Haziran 2023.
- ^ a b "XVI. Yüzy?lda Mara? ve ?evresinde Dulkadirli Türkmenleri" (PDF). turkiyat.selcuk.edu.tr. ?brahim solak. 2 Aral?k 2013. 2 Aral?k 2013 tarihinde kayna??ndan (PDF) ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 15 Haziran 2023.
- ^ ""gezgin, berdu?, sabit konutu olmayan" Meninski, Thesaurus, 1680". 19 ?ubat 2017 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 2 Mart 2014.
- ^ "Y?rük Tabiatl? O?uzlar ve "Yatuk"luk". 1 Ocak 2023 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 1 Ocak 2023.
- ^ “Bat? Anadolu’daki Türk Yay?l???na Kar?? Bizans ?mparatorlu?u’nun Kuman-Alan Topluluklar?n? Balkanlardan Anadolu’ya Nakletmesi”
- ^ “IV. Ha?l? Seferi’nin Ard?ndan Bat? Anadolu’da Mücadele Eden ?ki Rakip: ?stanbul Latin Krall??? ve ?znik ?mparatorlu?u”, Cihannüma Tarih ve Co?rafya Ara?t?rmalar? Dergisi, S.1., Temmuz, 2015, s. 9-25.
- ^ BELD?CEANU-STE?NHERR, Irene, “Bitinya’da Gayrimüslim Nüfus (14. Yüzy?l?n ikinci yar?s?- 15. Yüzy?l?n ilk yar?s?)”, Osmanl? Beyli?i 1300-1389, ed. Elizabeth A. Zachar?adou, ?ev. Gül ?a?al? Güven, ?smail Yergun, Tülin Alt?nova, 2. Bask?, Tarih Vakf? Yurt Yay?nlar?, ?stanbul, 1997, s. 8-22.
- ^ GOLUBOVSK?Y, P.V., Pe?enegi, Torki i Polovts? Rus i Step Do Na?estviya Tatar, Ve?e, Moskva, 2011.
- ^ Bizans’?n Son Yüzy?llar? 1261-1453, ?ev. Bilge Umar, Türkiye ?? Bankas? Kültür Yay?nlar?, ?stanbul, 2016.
- ^ ?ZTüRK, Meri? T., The Prov?nc?al Ar?stocracy In Byzantine Asia Minor (1081-1261), Bo?azi?i üniversitesi, Yay?nlanmam?? Yüksek Lisans Tezi, ?stanbul, 2013.
- ^ VASARY, Istvan, Kumanlar ve Tatarlar Osmanl? ?ncesi Balkanlar’da Do?ulu Askerler (1185-1365), 2. Bask?, ?ev. Ali Cevat Akkoyunlu, Yap? Kredi Yay?nlar?, ?stanbul, 2015.
- ^ WOLF, Robert Lee, “The Lat?n Empire Of Constantinople 1204-1261”, A History Of The Crusaders, Volume II Later Crusades (1189-1311), General ed. Kenneth M. Setton, ed. By. Robert Lee Wolf and Harry W. Hazard, The Un?vers?ty Of W?scons?n Press, Mad?son, Milwaukee and London, 1969, s. 187-233.
- ^ “A Broken Miror: The K?p?ak World In The Th?rteenth Century”, The Other Europe ?n the Middle Ages, Avars, Bulgars, Khazars and Cumans, ed. By. Florin Curta, Roman Kovalev, Brill, Leiden-Boston, 2008, s. 379-412.
- ^ KE???, Murat, “XIII.-XIV. Yüzy?l Bizans ve ?slam Kaynaklar?na G?re Kuzeybat? Anadolu Yol A?lar?”, Belleten, C. LXXVII, S. 280, 2013, Ankara, s. 849-874.
- ^ "Bolu, b?lgeye yap?lan ak?nlar s?ras?nda Horasanl? Aslahaddin taraf?ndan fethedildi. 1074'te Bolu'ya yerle?en Türkmenler, Bizansl?lar?n ?ok ?nceleri Balkanlardan getirdikleri Bulgar, Pe?enek, Uz ve Kuman Türkleri ile kolayca kayna?t?lar. Bolu ve k?yleri tamamen Türkle?erek Türk isimleri ald?lar". 28 Ocak 2022 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 2 Haziran 2022.
- ^ "14 -17. YüZYILLAR ARASINDA ANADOLU'YA GELEN TüRK G??LER? VE ANADOLU'NUN DO?USUNDA MEYDANA GELEN DEMOGRAF?K DE???MELER".
- ^ "ANADOLU'DA SON TüRK ?SK?NI: ?ZN?K ?MPARATORLU?U'NDA KUMAN-KIP?AKLAR VE YALOVA KAZIM?YE (YORTAN) ?LE ELMALIK (SARUHANLI) K?YLER?NDEK? VARLIKLARI". 19 Nisan 2021 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi2 Haziran 2022.
- ^ "TüRK?YE TüRK?ES? A?IZLARINDA O?UZCA DI?I D?L UNSURLARI" (PDF). 9 Ekim 2022 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi (PDF)9 Ekim 2022.
- ^ [1] 19 Aral?k 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi. Y?rüklerin Hayat Tarz? ve A?iretler
