Givaudan奇华顿一季度有机收入增长3.5%胜预期

Bu madde Türkiye Türk?esi hakk?ndad?r. Ba?l???n di?er anlamlar? i?in Türk?e (anlam ayr?m?) sayfas?na bak?n?z.

Türk?e
Türkiye Türk?esi
Telaffuz	Türk?e telaffuz: [?ty?k.t??e]
Ana dili olanlar	Türkiye, KKTC, K?br?s, Almanya, Bulgaristan, ?ran, Kuzey Makedonya, Yunanistan, Azerbaycan, Romanya, Kosova
B?lge	KKTC, K?br?s, ?ran, Irak, Bulgaristan, Bosna-Hersek, Lübnan, Macaristan, S?rbistan, Suriye, ürdün, ABD, Almanya, Avustralya, Avusturya, Bel?ika, Birle?ik Krall?k, Danimarka, Fransa, Hollanda, ?sve?, ?svi?re, Kanada, Lihten?tayn, Norve?, Suudi Arabistan, Ah?ska Türklerinin ya?ad??? ülkeler. (?zbekistan, Kazakistan v.d.)
Etnisite	Türkiye Türkleri
Konu?an say?s?	L1: 84 milyon L2: 6 milyon  (2018) 90 milyon (L1 + L2)
Dil ailesi	Türk dilleri ?az Türk?esi O?uz dil grubu (Güneybat? kolu) Bat? O?uz kolu Türk?e
?nceki formlar	Eski Anadolu Türk?esi Osmanl? Türk?esi Türk?e
Standart formlar	?stanbul Türk?esi
Diyalektler	K?br?s Türk?esi Karamanl? Türk?esi Irak Türkmen Türk?esi Suriye Türkmen Türk?esi Rumeli Türk?esi Ah?ska Türk?esi
Yaz? sistemi	Türk alfabesi Türk Braille alfabesi
Resm? durumu
Resm? dil	Türkiye Kuzey K?br?s K?br?s Cumhuriyeti
B?lgesel	Bosna-Hersek Irak Kosova Kuzey Makedonya Bulgaristan Romanya Yunanistan
Denetleyen	Türk Dil Kurumu
Dil kodlar?
ISO 639-1	tr
ISO 639-2	tur
ISO 639-3	tur
Linguasphere	44-AAB-a par?as?d?r
Türk?enin resm? dil oldu?u ülkeler   Türk?enin b?lgesel dil olarak tan?nd??? ülkeler   Türk?enin b?lgesel dil olarak tan?nd??? ancak baz? ?ehirlerde resm? dil oldu?u ülkeler
Bu sayfa UFA fonetik Unicode semboller i?erir. Do?ru bir g?rüntüleme deste?iniz bulunmad??? takdirde, soru i?aretleri, kutular veya di?er Unicode karakterleri g?rebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak i?in, bak?n?z Yard?m:IPA.

百度 当然，城镇化不仅仅是城区面积的扩大、城市人口占全人口比例的提高以及由此带来的各种问题，更是一项涉及经济、社会、文化等全局的重大社会工程。

Türk?e ya da Türkiye Türk?esi, Güneydo?u Avrupa ve Bat? Asya'da konu?ulan, Türk dilleri dil ailesine ait sondan eklemeli bir dildir. Türk dilleri ailesinin O?uz dilleri grubundan bir Bat? O?uz dili olan Osmanl? Türk?esinin devam?n? olu?turur. Dil, ba?ta Türkiye olmak üzere Balkanlar, Ege Adalar?, K?br?s ve Orta Do?u'yu kapsayan eski Osmanl? ?mparatorlu?u co?rafyas?nda konu?ulur. Ethnologue'a g?re Türk?e, yakla??k 90 milyon konu?an? ile dünyada en ?ok konu?ulan 20. dildir. Türk?e, Türkiye, Kuzey K?br?s ve K?br?s Cumhuriyeti'nde ulusal resm? dil statüsüne sahiptir.

Türk?e, di?er pek ?ok Türk dili ile de payla?t??? sondan eklemeli olmas? ve ünlü uyumu gibi dilbilgisi ?zellikleri ile karakterize edilir. Dil, tümce yap?s? a??s?ndan genellikle ?zne-nesne-yüklem s?ras?na sahiptir. Almanca, Arap?a gibi dillerin aksine gramatik cinsiyetin (erillik, di?ilik, cinsiyet ayr?m?) bulunmad??? Türk?ede, s?zcüklerin bir k?sm? Arap?a, Fars?a ve Frans?zca gibi yabanc? dillerden ge?medir. Ayr?ca Azerice, Gagavuzca ve Türkmence gibi di?er O?uz dilleri ile Türk?e yüksek oranda kar??l?kl? anla??labilirlik g?sterir.

Türk?e, 1928'de Atatürk ?nderli?inde ger?ekle?tirilmi? Harf Devrimi'nden beri Latin alfabesini temel alan Türk alfabesi ile yaz?l?r. Standart Türk?edeki yaz?m kurallar?, Türk Dil Kurumu taraf?ndan denetlenir. ?stanbul Türk?esi olarak da adland?r?lan ?stanbul a?z?; Türk?enin standart formudur ve Türk?e yaz? dili, bu a?z? temel al?r. Bununla birlikte Güneydo?u Avrupa ve Orta Do?u'da ?e?itli Türk?e ?iveleri bulunur ve bu ?iveler ?stanbul Türk?esi ile ?e?itli ses ve dilbilgisi farkl?l?klar?na sahiptir.

S?n?fland?rma

Ana maddeler: Türki diller ve Bat? O?uz dilleri

Ana maddeler: Ural-Altay dil ailesi ve Altay dil ailesi

Türk?enin di?er O?uz dilleri i?erisindeki da??l?m?

Türk?e, dil ailesi s?n?fland?rmas?nda Do?u Avrupa, Orta Asya ve Sibirya'da konu?ulan 30 kadar ya?ayan dili kapsayan Türk dilleri ailesine mensuptur ve bu dil ailesinin ?az Türk?esi koluna ba?l? O?uz dil grubunda yer al?r. O?uz grubu i?inde ise Rumeli Türk?esi ve Gagavuzca ile birlikte grubun Bat? kolunu olu?turur.

Türk dillerini konu?anlar?n yakla??k %43 kadar bir kesimi, Türkiye Türk?esini konu?maktad?r. Türk?e d???nda Azerice, Ba?kurt?a, ?uva??a, Kazan Tatarcas?, Kazak?a, K?rg?zca, Nogayca, ?zbek?e, Türkmence ve Yakut?a Türk dilleri ailesinin en ?ok konu?ulan di?er üyeleridir. Azerice, Gagavuzca, Ka?kayca ve Türkmence gibi di?er O?uz dilleri ile Türk?enin yüksek oranda kar??l?kl? anla??labilirlik g?sterdi?i bulunmu?tur. Her ne kadar K?p?ak grubuna üye diller olsa da K?r?m Tatarcas? ve Urumca da tarih boyunca Osmanl? Türk?esi gibi O?uz dilleri ile etkile?imlerinden ?türü Türkiye Türk?esi ile benzerlikler g?sterir.

?nce Ural-Altay dil ailesine mensup oldu?u ifade edilen ancak sonras?nda Altay dillerinin bir üyesi olarak s?n?fland?r?lan Türk dilleri, günümüzde di?er dil ailelerinden ba??ms?z bir dil ailesi oldu?u kan?s?, dilbilimciler aras?nda giderek daha ?ok taraftar toplayan bir g?rü?tür.

Co?rafi da??l?m

Türk?e konu?anlar?n dünya üzerinde yay?l?m?

  Resm? Dil

Türkiye, Kuzey K?br?s Türk Cumhuriyeti, K?br?s Cumhuriyeti, Makedonya (?ehir seviyesinde), Kosova,Irak (B?lgesel)

  1.000.000'dan fazla konu?an

Almanya

  500.000 - 1.000.000 aras? konu?an

Bulgaristan, Suriye

  100.000 - 500.000 aras? konu?an

Fransa, Hollanda, Bel?ika, Birle?ik Krall?k, Avusturya, ABD, ?zbekistan,Azerbaycan, Rusya

  25.000 - 100.000 aras? konu?an

Yunanistan, Avustralya, Kanada, Meksika, Rusya, ?sve?, Danimarka, ?svi?re, Romanya

  25.000 az konu?an/ hi? konu?mayan

Kalan ülkeler

Türk?e, Güneydo?u Avrupa ve Orta Do?u'da yer alan ?e?itli ülke ve b?lgelerde ana dil veya ikinci dil olarak konu?ulur. Dil, Anadolu'nun büyük ?o?unlu?unda, Do?u Trakya'da ve K?br?s Adas?'n?n kuzeyinde ?o?unluk taraf?ndan ana dil olarak konu?ulmaktad?r. Eski Osmanl? ?mparatorlu?u co?rafyas?n?n kapsad??? Kuzey Suriye ve Irak, baz? Ege Adalar? ve Balkanlar?n güneyi ve do?usunda ya?ayan Türk az?nl?klar da Türk?eyi ana dilleri olarak kullan?r.

2006 y?l?nda yürütülen bir ara?t?rmaya g?re Türk?e, Türkiye'de ya?ayan nüfusun %84'ünün ana dilidir. Geriye kalan nüfus ise, ?o?unlu?u Kürt?e olacak ?ekilde Türkiye'deki az?nl?k dillerinden birini ana dilleri olarak benimsemi?tir ve Türk?eyi ikinci dilleri olarak kullan?rlar.

Bu yay?l?ma ek olarak Türk diasporas?n?n g?? etmi? oldu?u b?lgelerde de Türk?e konu?urlar? bulunur. 2 milyondan fazla Türk?e konu?ura sahip oldu?u tahmin edilen Almanya'da nüfusun yakla??k %3'ü Türk?e bilmektedir. Almanya'n?n yan? s?ra ABD, Fransa, Hollanda, Avusturya, Bel?ika, ?svi?re ve Birle?ik Krall?k da Türk?e konu?abilen nüfusun ya?ad??? ?nemli b?lgelerdir. G?? edilen ülkelerde ger?ekle?en kültürel asimilasyon sonucunda etnik Türk g??menlerin yaln?zca bir k?sm? Türk?eyi ak?c? ve ana dil seviyesinde konu?abilmektedir. Almanya'da 1980'li y?llardan itibaren Türk?e yay?n yapan TD1, TFD, ATT, BTT gibi televizyon kanallar? kurulmaya ba?lam??t?r ve ZDF, WDR, DW gibi kanallarda Türk?e yay?nlara yer verilmektedir.

Resm? kullan?m

Türkiye ve Kuzey K?br?s Türk Cumhuriyeti’nde bu dil ülkenin resm? dilidir. K?br?s Cumhuriyeti’nde (di?er ad?yla Güney K?br?s Rum Y?netimi) anayasal olarak Türk?e, Yunanca ile beraber resm? dil olarak ge?er. 1982 T.C. Anayasas?na g?re Türk?e, Türkiye Devleti'nin dilidir. Bu yasa anayasan?n Birinci K?sm?n?n Genel Esaslar B?lümünde, 3. Maddede ge?er. Ayn? zamanda, ilgili b?lümde bulunan 4. Maddeye g?re bu madde asla de?i?tirilemez, de?i?tirilmesi teklif dahi edilemez.

Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle b?lünmez bir bütündür. Dili Türk?edir. - T.C. Anayasas?

Türk?e, di?er Türk devletlerinin de üyesi oldu?u Türk Konseyi ve Uluslararas? Türk Kültürü Te?kilat? gibi kurulu?larda resmiyete sahiptir. K?br?s Cumhuriyeti ise Avrupa Birli?i'nin Türk?eyi 25. resm? dili olarak kabul etmesi i?in ba?vuruda bulunmu?tur.

Kosova Prizren’de Türk?enin resm? olarak tabelalarda Arnavut?a ve S?rp?a ile beraber kullan?m?

Türk?e ayn? zamanda ?e?itli ülkelerde resm? a??dan b?lgesel veya az?nl?k dili statüsüne sahiptir. Irak’?n Kerkük ilinde Türk?e, Kürt?e ve Arap?a ile birlikte resm? dildir. Kuzey Makedonya’n?n bat?s?nda yer alan Gostivar, Merkez Jupa, Plasni?a ve Mavrova ve Rostu?a Belediyesi s?n?rlar? i?inde Türk?e, Makedonca ve Arnavut?a ile beraber resm? kullan?mdad?r. Kosova’da Prizren, Mamu?a, Gilan, Mitrovi?a, Pri?tine ve V???t?r?n Belediyesi kapsam?nda Arnavut?a, S?rp?a ve Türk?e resm? dil statüsüne sahiptir. Prizren Belediyesi s?n?rlar? i?inde Türk?enin resmiyeti ise ayr?ca herhangi bir ?l?ütün d???nda, Kosova Cumhuriyeti “Dillerin Kullan?m? ??in Yasa” kapsam?nda yasa korumas? alt?ndad?r. Romanya’da Türk?e, devletin ilgili b?lge veya b?lgeler i?in resm? olarak kabul etti?i 14 az?nl?k dilinden biridir. Ayr?ca Romanya'da Kanal D Romania, Happy Channel, Acas? ve Timeless Dizi Channel gibi televizyon kanallar?nda Türkiye'de ?ekilen diziler alt yaz?l? olarak Türk?e yay?mlanmaktad?r.

Türk?enin ?nemli konu?ur say?s?na sahip oldu?u ancak devletin ya da b?lgenin resm? dili olmad??? yerler de bulunmaktad?r. Nüfusunun %10 kadar?n?n ana dili Türk?e olan Bulgaristan ile kuzeydo?usunda Türk az?nl?klar?n ya?ad??? Yunanistan bu b?lgelere ?rnektir. Buna ra?men Türk?e bu b?lgelerde medyada, e?itimde ve ?e?itli kurumlarda kullan?l?r. Bulgaristan devlet televizyonunun Türk?e programlar? vard?r. K?rcaali Belediyesi ise iki dilde hizmet verir. Deliorman ve Do?u Rumeli'de okullarda se?meli ana dili dersi yer al?r. Yunanistan'?n ?ske?e ve Gümülcine'yi de kapsayan Bat? Trakya b?lgesinde yer alan 200'ü a?k?n az?nl?k okulunda ise Yunanca ve Türk?e e?itim verilmektedir. Türk?e, b?lgedeki Müslüman halk?n din? e?itiminde de kullan?lmaktad?r.

Kurumsal yap? ve kullan?m

Ana madde: Türk Dil Kurumu

Türk?e, Türkiye'nin ve Türkiye Türklerinin kurumsal dilidir. Türkiye'de Türk Dil Kurumu, Türk Dili Tetkik Cemiyeti ad?yla 12 Temmuz 1932'de Atatürk'ün talimat?yla kurulmu?tur. Cemiyetin kurucular?, hepsi de milletvekili ve d?nemin tan?nm?? edebiyat??lar? olan Samih Rifat, Ru?en E?ref, Celal Sahir ve Yakup Kadri'dir. Kurumun ilk ba?kan? Samih Rifat't?r. Türk Dili Tetkik Cemiyetinin amac?, "Türk dilinin ?z güzelli?ini ve zenginli?ini meydana ??karmak, onu yeryüzü dilleri aras?nda de?erine yara??r yüksekli?e eri?tirmek" olarak tespit edilmi?tir. Atatürk'ün sa?l???nda, 1932, 1934 ve 1936 y?llar?nda yap?lan ü? kurultayda hem Kurumun y?netim organlar? se?ilmi?, hem dil politikas? belirlenmi?, hem de bilimsel bildiriler sunulup tart???lm??t?r. 26 Eylül-5 Ekim 1932 tarihleri aras?nda Dolmabah?e Saray?'nda yap?lan Birinci Türk Dili Kurultay? sonunda Kurumun "Lügat-Ist?lah, Gramer-Sentaks, Derleme, Lengüistik-Filoloji, Etimoloji, Yay?n" adlar? ile alt? kol halinde ?al??malar?n? sürdürmesi kabul edilmi?tir. Sonraki kurultaylarda bu kollardan baz?lar? ayr?lm??, baz?lar? tekrar birle?tirilmi?; fakat ana ?at? de?i?tirilmemi?tir. 1934'te yap?lan kurultayda Cemiyetin ad?, Türk Dili Ara?t?rma Kurumu; 1936'daki kurultayda ise Türk Dil Kurumu olmu?tur.

Türk Dil Kurumu, Türk?enin imlas?n?n standartlar?n? belirleme, dil hakk?nda ?e?itli düzeyde ?al??malar yapma gibi konularda faaliyetler yürütür. Günümüzde bu kurum, yaln?zca Türkiye de?il, dünya ?ap?nda Türk?e ve Türkoloji ile ilgili ?e?itli ?al??malarda kurumsal yüzü veya akademik mensuplar?yla yer almaktad?r.

Türk Dil Kurumunun yap?s?yla ilgili ilk ?nemli de?i?iklik 1951 y?l?ndaki ola?anüstü kurultayda yap?lm??t?r. Atatürk'ün sa?l???nda Mill? E?itim Bakan?n?n Kurum ba?kan? olmas?n? sa?layan tüzük maddesi 1951'de de?i?tirilmi?; b?ylece Kurumun devletle ba?lant?s? kopar?lm??t?r. ?kinci ?nemli yap? de?i?ikli?i 1982-1983 y?llar?nda ger?ekle?tirilmi?tir. 1982'de kabul edilen ve ?u anda da yürürlükte olan Anayasa ile Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu, bir Anayasa kurulu?u olan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu ?at?s? alt?na al?nm??; b?ylece devletle olan ba?lar yeniden ve daha gü?lü olarak kurulmu?tur.

Tarih?e

Türk?e, Eski Türk?e yaz?lm?? ve Türk dillerinin bilinen ilk yaz?l? kayna?? olan Orhun Yaz?tlar? ele al?nd???nda yakla??k 1.300 y?ll?k bir tarihe sahiptir. Eski Türk?enin de üyesi oldu?u Do?u grubu ile Ogur grubuna ait tüm Türk dillerinin ortak atas? olan varsay?msal bir ?n Türk?enin var oldu?u da dü?ünülmektedir.

Türk?e, Türkmence, Salarca ve Azericenin, Ana O?uzca denilen bir dilden evrilerek olu?tu?u varsay?l?r. Bu ?n dilin Türk?eyi olu?turacak bat? kolu, 11. ve 15. yüzy?llar aras?nda Anadolu Sel?uklu Devleti ile Anadolu beylikleri etraf?nda geli?erek Eski Anadolu Türk?esine evrilmi?tir. Bu dil d?nemi ise yerini, 15. yüzy?ldan 19. yüzy?la de?in devam edecek Klasik Osmanl? Türk?esine b?rak?r. Yeni Osmanl? Türk?esi, 19. ve 20. yüzy?llar aras?nda geli?ir. Cumhuriyet d?neminde yap?lan reformlar sonucunda ise 20. yüzy?l itibar?yla dilde ?e?itli de?i?iklikler ya?anm??t?r ve Bat? Türk?esinin ü?üncü b?lümü olan Türkiye Türk?esine ge?ilmi?tir.

?n Türk?e

Ana madde: ?n Türk?e

?n Türk?e	Türk?e	?uva?	Karahanl?ca
*ben	ben, ban-	e-p?, man-	men, man-
*sen	sen, san-	e-s?, s?n-	sen, san-
*an-, *o-l	on-, o	un-, v?l	an-, ol
*bi?	biz	pir-	biz
*si?	siz	sir-	siz
*o-lar	onlar	v?sen-	olar

?n Türk?e, Ana Türk?e veya Proto-Türk?e; Türk dilleri ailesinin ?az (Do?u) ve O?ur (Bat?) bran?lar?na ayr?lmadan ?nceki d?nemlerine ait varsay?msal (hipotetik) bir ?n dil veya proto-dildir. Türk dillerinde yaz?lm?? tarihi kaynaklar?n büyük bir k?sm?, bu ailenin Do?u koluna ait Karluk, K?p?ak ve O?uz dilleri ile yaz?lm??t?r. Bilinen en eski Türk dili olan Eski Türk?e de bu gruba aittir. Ancak bu gruba ait olmayan Hazarca, Bulgarca ve ?uva??a gibi Ogur grubu dilleri de vard?r. Bu iki grubun ortak bir atadan türedi?i g?z ?nünde bulundurularak, Ogur dilleri ile Türkiye Türk?esi ve Eski Türk?e dahil tüm Türk dillerinin k?keni ?n Türk?eye dayand?r?labilir. Bu dil d?nemine ait yaz?l? kaynaklar?n olmamas?ndan ?türü Ana Türk?e varsay?msal bir 'yeniden olu?turulmu?' dildir ve di?er proto diller gibi belirli bir d?nemdeki konu?ma dili ile birebir ayn? de?ildir.

Türk dillerinde g?rülen *? ve *z ile *? ve *? ayr?mlar? bu d?nemde ger?ekle?mi?tir. Ogur grubu dilleri *? ve *? seslerini benimserken Türkiye Türk?esi gibi geriye kalan tüm Türk dillerinin atas? olacak ?az Türk?esi *z ve *? seslerini benimsemi?tir. Ayn? anlama gelen "ogur" ve "o?uz" s?zcükleri bu ayr?ma ?rnek te?kil etmektedir. Do?u grubu s?zcü?ün sonunda "z" sesini kullan?rken, Bat? grubu "r" sesini kullanmaktad?r.

Eski Türk?e

Ana madde: Eski Türk?e

Türk yaz?s?n? ta??yan en eski belge K?z?l kentinde bulunuyor. Yaz?l?? tarihi 8. yüzy?l?n ba?lar?na dayanmaktad?r.

Bilinen en eski Türk?e yaz?t olan Orhun Yaz?tlar?, Eski Türk?e ile yaz?lm??t?r. Bu yaz?ttan yola ??k?larak Türk dillerinin tarihi 1300 y?l ?nceye kaynakland?r?lm?? ancak yaz?tlarda kullan?lan abecenin geli?mi?li?i bu dilin daha eski tarihlerde de var olmu? olabilece?ine delil olu?turmu?tur. Bugünkü Mo?olistan'da Orhun (?z ad?nda Orkun) ?rma?? yak?nlar?nda bulunan Kül Tigin ve Bilge Ka?an yaz?tlar?ndan ba?ka, d?nemin tan?nm?? veziri Tonyukuk'un da kendi i?in diktirdi?i Ulan Bator kenti yak?nlar?ndaki iki ta?, Orhun Yaz?tlar?'n?n ba?l?ca ?rnekleridir.

??gany bodunug bay k?lt?m, az bodunug ükü? k?lt?m - (Yoksul halk? zengin yapt?m, az halk? ?ok yapt?m) - Orhun Yaz?tlar?

Eski Türk?e ile ilgili bilgilere Yenisey Yaz?tlar?’ndan da ula??labilir. Eski Türk?e hakk?nda en kapsaml? bilgiler 9. yüzy?lda ka??da yaz?lm?? Irk Bitig adl? eserin ke?fi ile sa?lanm??t?r.

G?ktürk?e (Eski Türk?e)
Türük Oguz begleri, bodun e?idi?. üze te?iri basmasar, asra yer telinmeser, Türük bodun ili?in t?rü?in kim artat? uda?? erdi?
Türk?e
Türk O?uz beyleri, boylar? i?itin; üstte g?k basmasa, altta yer delinmese, Türk boylar?, ilini t?reni kim bozabilecek idi?

Eski Anadolu Türk?esi

Ana madde: Eski Anadolu Türk?esi

Türk?e, onu kullanan g??ebe ve yerle?ik kavimlerin Orta Asya, Do?u Avrupa, Sibirya ve Orta Do?u'ya do?ru g??leriyle yay?lm??t?r.

D?vanu Lugati't-Türk, Türk dilini anlatan ve bu dilin yetisini g?stermek i?in yaz?lan ilk s?zlük yap?t?d?r ve Ka?garl? Mahmud taraf?ndan 25 Ocak 1072'de yaz?lmaya ba?lanm?? ve 10 ?ubat 1074'te bitirilmi?tir. Bu kitap i?inde ?u tümce bulunuyor: "Türk dilini ??renmek ?ok gerekli bir i? olur.". Yap?t, Türk?enin vars?l dilbilgisi ?zelliklerini en ?arp?c? bi?imde yans?tan bir ?zelliktedir.

Türk?enin kullan?m alan?n? geni?leten bir ba?ka ki?i, Karahanl? Devleti'nin üyesi, ikinci bir Türk ve Türk?e kültür abidesi olan Yusuf Has Hacib'dir. Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig adl? yap?t? ile Türk dil birli?inin di?er ?nemli yaz?l? temelini att?. 1069-1070 y?llar?nda bu Türk?e yap?t? tamamlad?.

Ahmed Yesevi 12. yüzy?lda Türk dilinde yazd??? "Hikmet" adl? ?iirleri bir araya getiren Türk tasavvuf edebiyat?n?n bilinen en eski ?rneklerini i?eren kitap ile Türk?enin kullan?m?n? etkiledi.

13. ve 14. yüzy?lda ya?am?n? süren Yunus Emre Türk?enin, ?zellikle "Türk?e ?iir dilinin" temel ustas? ve abidesi olmu?tur. Yunus Emre'nin edebiyat tarihi bak?m?ndan ?nemli bir yan? da Anadolu'da, Türk?e ?iir dilinin ?ncüsü olmas? ve tasavvuf sorunlar?n? yal?n ve kolay anla??l?r bir dille s?yleyi?i nedeniyledir. ?iirlerinin ?l?üsü, Türk?enin ses yap?s?na uygun aruz olmakla birlikte s?yleyi?i ak?c?, sürükleyici bir nitelik ta??r. Tasavvufun en gü? anla??l?r kavramlar?n?, Türk?enin ses yap?s?na uygun bi?imde dile getirir; ?iirinde, duygu ve dü?ünce birli?inden olu?an bir derinlik g?rülür.

Hac? Bayram Veli 14-15. yüzy?lda Anadolu'da ya?am?? Türk mutasavv?f ve ?air olarak eserlerini Türk?e olarak yazd? ve Türk?enin kullan?m?n? Anadolu'da ?nemli bi?imde etkiledi. Hac? Bayram Veli, Anadolu'da dil ve kültür birli?inin sa?lanmas? i?in Türk?e eserler yaz?lmas?nda Leme’at ve Gül?en-i Raz gibi eserlerin Türk?ele?tirilmesinde etkili olmu?, kendi de halk?n anlayaca?? dilden Ahmed Yesevi gelene?ine uygun olarak ?iirler yazm??t?r. Devrinde Arap?a ve Fars?a eser vermek reva?ta iken, Hac? Bayram Veli'nin halk ile ili?ki kurabilece?i Türk?eyi tercih etmesi belli bir olgunlu?a i?aret eder. Bu olgunluk Anadolu'da dil birli?inin sa?lanmas? ve Türk kültürünün egemen olmas?d?r. Türk?ecilik ak?m? yanda?lar?n? da etkilemi?, bu sufiler ?zellikle Türk?e yap?tlar vermi?lerdir.

Yaz?c?o?lu Muhammed, E?refo?lu Rumi gibi ??rencilerinin Envarü'l-a??k?n, Muhammediye, Müzekinnüf?s gibi eserleri Anadolu'da y?llarca kolayl?kla okunmu?, halk?n elinden dü?memi?tir. Ayr?ca Ak?emsettin (1389/1390 - 1460), 15. yüzy?l?n en büyük sufilerinden biridir ve Türk?e ile, (?rnek olarak Hayat?n Maddesi ve T?p ad?nda) ?e?itli eserler ortaya koymu?tur.

Osmanl? Türk?esi

Ana madde: Osmanl? Türk?esi

1924 y?l?nda Osmanl? Türk?esinde bas?lm??, "?ki ?ocu?un Devrialemi" adl? Frans?z ?ocuk kitab?ndan sayfalar

Osmanl? Türk?esi, Osmanl? ?mparatorlu?u'nda konu?ulmu?, Eski Anadolu Türk?esinin ard?l? olan bir dildir. Arap?a ve Fars?adan etkilenmi? bu d?nemin Türk?esinde s?z varl???n?n %88'i bu iki dil kaynakl? olmaktad?r. Buna ra?men dilde kullan?lmakta olan Arap?a k?kenli s?zcüklerin kayna?? bu iki dilin birbirleriyle direkt etkile?imi yerine, Fars?aya girmi? ve Fars?ala?m?? Arap?a k?kenli s?zcüklerin Osmanl? Türk?esine girmesi ile ger?ekle?mi?tir. Türk?e ve Fars?an?n etkile?iminin Osmanl? D?nemi ?ncesinde modern Türklerin atas? halklar?n Kuzeybat? ?ran b?lgesinde bulundu?u d?nemde ger?ekle?ti?i dü?ünülmektedir. Arap?a ve Fars?an?n etkileri yaln?zca al?nt? s?zcükleri de?il, dilin dilbilgisini de ?nemli ?l?üde etkilemi?tir. Alfabe olarak Arap alfabesinin Fars?a ve Türk?e i?in uyarlanm?? bir bi?imi kullan?lm??t?r. Bu dile "Osmanl?ca" denilmesi Tanzimat d?neminde ger?ekle?mi?tir.

Ancak modern Türk?enin temeli olan, daha az al?nt? s?zcü?e sahip ve daha az e?itimli, alt s?n?f ve k?rsal kesimde ya?ayan halk?n konu?tu?u kaba Türk?e ile edebiyat ve devlet i?lerinde kullan?lm?? Osmanl? Türk?esi, t?pk? Latince ve Halk Latincesinde oldu?u gibi dü?ük bir kar??l?kl? anla??labilirlik g?stermektedir.

Dil Devrimi

Ana madde: Dil Devrimi

Türkiye Cumhuriyeti'nin ulusla?ma sürecini tamamlayan Türk Devrimi'nin ya da Atatürk devrimlerinin en ?nemli basamaklar?ndan ilki, Cumhuriyet'in kurulu?undan 5 y?l sonra yap?lan Harf Devrimi, ikincisi de Cumhuriyet'in kurulu?undan 9 y?l sonra yap?lan Dil Devrimi'dir.

Dil Devrimi k?saca, Türk?e ile dü?ünmeyi, Türk?enin bütün bilim, sanat ve teknik kavramlar? kar??layacak yolda geli?mesini sa?layan eylemdir.

Dilbilimci Kamile ?mer "Dil Devrimi nedir?" sorusunu ??yle yan?tl?yor:

Dili daha ?ok yerli ??elerin egemen oldu?u bir kültür dili durumuna getirmek amac?yla yap?lan ve devletin deste?ini kazanm?? olan ulus ?ap?ndaki dili geli?tirme eylemine 'dil devrimi' ad? verilmektedir.

Her insan dü?üncesini s?zcükler aras?nda ba? kurarak olu?turdu?u tümcelerle aktar?r, bu a??dan bak?nca Dil Devrimi ayn? zamanda dü?üncenin yenile?mesidir. "Dil Devrimi'nin ger?ekle?mesini sa?layan etkenler, ayn? zamanda onun ama?lar?n? ortaya koymaktad?r. Ulusla?ma etkeni dili yabanc? ?gelerden ar?nd?rma amac?n?, di?eri de kültür dili durumuna getirmeyi ama?lamaktad?r. Bu ama?lar?n olumlu sonu?lar vermesi, ortaya ??kan ürünlerin toplumun mal? olmas?na ba?l?d?r. Devletin deste?i olmaks?z?n dilde yap?lan devrim, bireysel bir eylem olarak kal?r; topluma mal olmaz. Dil Devrimi'nin haz?rl?k evresindeki ?abalar, bunun en güzel ?rnekleridir. Türk Dil Devrimi'nin haz?rl?k evresi olarak nitelendirebilece?imiz ve Tanzimat Ferman? ile ba?layan d?nemdeki dili yal?nla?t?rma istemi toplumu kapsayamam??t?r. Ancak, Cumhuriyet'ten sonra, 1932 y?l?nda devletin ?ncülü?ünde Türk Dili Tetkik Cemiyeti'nin kurulu?uyla dilde yap?lan yenilikler, ulus ?ap?nda bir eylem olarak topluma mal olmaya ba?layagelmi?tir."

Türk?e, yap? bak?m?ndan ?ok vars?l bir dil olmakla birlikte, dünya ?ap?nda ?ok konu?ulan bir dildir. Bu vars?ll?k her ne kadar i?inde yabanc? s?zcükler bulundursa da, bu durum dilde hi?bir bozuklu?a yol a?mam??t?r. Bunun nedeni de, Osmanl?'n?n, zaman?nda bar?nd?rd??? halklar?n olmas?d?r. ?ünkü bu nedenle dilde pek ?ok yabanc? "s?zcük al??-veri?leri" olmu?tur.

Osmanl? Türk?esi	?a?da? Türk?esi	A??klama
müselles	ü?gen	ü? (“3”) ve büyük ihtimalle Frans?zca -gone (a??, k??e) ekinden al?nma -gen ekiyle türetiliyor.
tayyare	u?ak	U?mak eyleminden türetilerek yap?l?yor.
nispet	oran	Modern oran s?zcü?ü klasik Türk?e or- “kesmek” s?zcü?ünden türetiliyor.
?imal	kuzey	“So?uk, karanl?k, g?lge” anlam?ndaki kuz s?zünden türetiliyor.
te?rinievvel	ekim	Ek- eylemi; ekim hareketinden türetiliyor. Türkiye'nin ?e?itli b?lgelerinde sonbaharda ekim yap?l?yor.
asel	bal	Arap?a asel s?zcü?ü, Türk?e bal s?zcü?ü ile düzenleniyor.

Yaz? sistemleri

Ana madde: Türk dil alfabesi

Türk?e, dili kullanan halklar?n dünyan?n ?e?itli b?lgelerine yay?lmas? ve buradaki kültürler ile etkile?imleri nedeniyle tarih boyunca pek ?ok yaz? sistemi kullan?larak yaz?lm??t?r. Bilinen en eski Türk alfabesi olan ve 8. yüzy?l?n ba?lar?na tarihlenen Orhun alfabesi, yerini b?lgedeki yerel alfabelerden etkilenmi? Eski Uygur alfabesine 10. yüzy?l civar?nda b?rakm??t?r. Daha sonra farkl? b?lgelere yay?lan Türk boylar? Kiril, Yunan, ?brani ve Latin alfabesi|Latin alfabeleri gibi farkl? yaz? sistemleri benimsemi?tir. Türkiye Türk?esinin de üyesi oldu?u O?uz dilleri konu?urlar? ise ?slam ile temaslar? sonucunda Fars-Arap alfabesi as?ll? yaz? sistemleri geli?tirmi?tir. Bu alfabe, Türkiye Türk?esi i?in 1 Kas?m 1928 tarihinde kabul edilen Latin esasl? yeni Türk alfabesine ge?ilinceye dek, dilin konu?urlar?n?n temel yaz? sistemi olmu?tur.

Buna ek olarak, Türk?e konu?ulan devletlerde ya?ayan, Ermeni, Rum, Süryani, Musevi ve Gürcüler gibi az?nl?klar da kendi milletlerinin alfabelerini kullanarak Türk?e eserler üretmi?lerdir.

Orhun ve Eski Uygur alfabeleri

Türk?enin bilinen ilk alfabesi, Orhun Yaz?tlar?'nda da kullan?lan ve yayg?n ad?yla G?ktürk alfabesi olarak bilinen Orhun alfabesidir. Avrasya'da ?e?itli ?rnekleri bulunan Runik yaz?ya benzerli?inden ?türü bazen bu ?ekilde adland?r?ld??? da olmu?tur. 8. yüzy?l?n ba?lar?na tarihlenen yaz? sisteminin ?in veya So?d yaz? sistemlerinden etkilenerek olu?turuldu?u dü?ünülmektedir. Sa?dan sola yaz?lm?? alfabe, G?ktürk ve Uygur Ka?anl?klar? taraf?ndan kullan?lm??, Karahoca Uygur Krall??? devrinde ise kullan?m? ortadan kalkm??t?r.

Kül Tigin yaz?t?nda yer alan ve "To?ra tegin yoγ?nta egirip ?lürtümüz" (Türk?e: Tongategin'in cenazesinde) olarak translitere edilen Eski Türk?e yaz?t

Eski Uygur alfabesi ise Türk dillerinin bütün yaz? ?e?itleri i?inde en uzun süre kullan?lm?? olan yaz? sistemlerinden biridir. So?d alfabesinin yak?n akrabas? olan ve Eski Uygurlar'?n 840 y?l?nda Turfan b?lgesine g??meleri sonucunda Eski Uygurcaya uyarlanm?? alfabe, 16. yüzy?lda Arap as?ll? bir alfabe ile de?i?tirilene kadar Orta Asya ve ?ran'?n baz? k?s?mlar?nda yüzy?llarca kullan?lm??t?r. Alfabe yukar?dan a?a??ya do?ru yaz?lm?? ve bir ebcedin ?zelliklerini g?stermi?tir.

Alfabe kullan?larak pek ?ok Budist ve Maniheist eser yaz?lm??, Eski Uygurcaya ilk ?ncil ?evirileri ger?ekle?tirilmi?tir. Dunhuang el yazmalar? da bu alfabede yaz?lm?? metinler i?ermektedir. D?vanu Lugati't-Türk’te Ka?garl? Mahmud, Eski Uygur alfabesini, “Türk alfabesi” ad?yla anmaktad?r.

Arap as?ll? Türk alfabesi

Arap as?ll? alfabe ile Siyer-i Nebi ?rne?i

Ana madde: Osmanl? alfabesi

9. yüzy?l civarlar?ndan 20. yüzy?l?n ba?lar?na dek, yakla??k 1000 y?l boyunca Türk?e, Arap alfabesi|Arap as?ll? alfabeler kullan?larak yaz?lm??t?r. Müslümanl??? benimsemeye ba?layan Türk boylar?, bu yüzy?llar i?inde bu alfabeyi kullanmaya ba?lam?? ve 13. yüzy?l dolaylar?nda art?k bu alfabe, Müslüman Türk boylar? aras?nda ortak bir alfabe ?zelli?i kazanm??t?r. Türk?eyi yazmak i?in kullan?lm?? bu yaz? sistemi her ne kadar Arap alfabesi as?ll? olsa da, Arap?ada bulunmayan “j, ?, ?, p” gibi sesleri i?ermesinden ?türü Arap alfabesi ile ayn? de?ildir. Uygurlar ve ?ran Azeriler gibi baz? Türki halklar halen Arap alfabesi k?kenli yaz? sistemleri kullanmaktad?r.

Arap as?ll? bir alfabe kullanm?? olan Osmanl? ?mparatorlu?u'nda alfabenin üzerinde birtak?m düzenleme ve eklemeler yap?larak Osmanl? alfabesi denilen bir alfabe kullan?lm??t?r. Bu yaz? sistemi, Osmanl?can?n Fars?a ve Arap?a dillerinden al?nma s?z varl???n? yazmak i?in uygun olmak ile birlikte, dildeki Türk?e k?kenli s?zcükleri yazarken pek ?ok zorluk getirmekteydi. Arap?a sessiz harfler bak?m?ndan zengin, sesli harflerin kullan?m? bak?m?ndan ise fakir bir dil iken, Türk?e bunun tam tersi ?zellikler g?stermektedir. Bunun sonucunda Arap as?ll? Türk alfabesi Türk?ede yer alan pek ?ok fonemi (ses birimi) uygun bir ?ekilde temsil etmemektedir. Türk?ede yer alan bir ses i?in Arap as?ll? alfabede 4 farkl? harf bulunurken, kimi sesler i?in ise sesi temsil edecek uygun bir harf bulunmamaktad?r. ?zellikle telgraf ve matbaan?n 19. yüzy?lda Osmanl? ?mparatorlu?u'nda yayg?nla?mas? ile Arap as?ll? Türk alfabesinin Türk?ede yer alan sesleri temsil edememesi daha da büyük bir sorun haline geldi.

Di?er Türk alfabeleri

Osmanl? Devleti s?n?rlar? i?inde ya?ayan ve konu?ma dili olarak Türk?eyi kullanan Ermenilerin bir k?sm? günlük hayatlar?nda ve edebiyatta Ermeni harfli bir yaz? sistemi kullanm??t?r. Ermeni harfli Türk?e alfabesi Anadolu Ermenicesi de denilen Bat? Ermenicesinin alfabesini baz al?r; ancak Ermeni diline ?zgü olan ? ? ? harfleri Türk?e yazarken kullan?lmaz. Bu ?ekilde yaz?lm?? olduk?a fazla eser bulunmaktad?r ve alfabe Tanzimat sonras? Osmanl? Devleti'nin en ?nemli az?nl?k yaz? sistemi olarak nitelendirilmi?tir. ?zellikle Katolik ve daha az bir ?ekilde Protestan Ermeniler taraf?ndan kullan?lm?? bu alfabe, Vartan Pa?a taraf?ndan yaz?lm?? ve ilk Türk?e roman olan Akabi Hikayesi'nin yaz?ld??? alfabe de olmu?tur. 1841 y?l?nda yaz?lm?? Türk?e ?ncil de Ermeni harfli Türk?e eserlerden biridir. Bu eserlere Türkiye'nin ?e?itli kütüphanelerinde ula?mak mümkündür. Bunun yan?nda Paris ve Venedik'in yan?nda bulunan St. Lazar adas?nda da bu eserlere ait kütüphaneler bulunmaktad?r.

Osmanl? d?neminde Karamanl?ca ismi verilen bir Anadolu Türk?esi benimsemi?; ancak dinen Rum Ortodoks Kilisesi'ne ba?l? bir halk olan Karamanl?lar, Türk?eyi Yunan alfabesi kullanarak yazm??lard?r. Halk, kulland?klar? Helen alfabesi ile gazete, din? metin ve edeb? eserler gibi ?e?itli Türk?e metinler ortaya koymu?tur. Türk?e ve Azerice dillerinde yaz?lm??; ancak Gürcü alfabeleri kullan?lm?? 18. yüzy?la tarihlenen t?bbi ve din? pek ?ok metin ile Türk?e-Gürcüce s?zlükler de bulunmaktad?r. ?bran? alfabesi ile yaz?lm?? Yahudi Türk?esinin ise ilk ?rnekleri 16. yüzy?la uzanmaktad?r; ancak di?er az?nl?k alfabeleri ile yaz?lm?? Türk?e metinlerin aksine bu yaz?tlar?n ana amac?, o d?nemde Yahudi ?spanyolcas? konu?mu? Osmanl? Musevilerine Türk?e ??retmektir. Süryani alfabesi ile yaz?lm?? Türk?e dua, ?iir ve gazeteler de bulunmaktad?r.

• 
  Ermeni harfli Türk?e Eski Ahit, 1841 (Transliterasyon: Ahd-i Atikten On Yedi Kitap, yani Do?u? Kitab?ndan Ester Kitab?na dek)
• 
  Yunan harfleri ile yaz?lm??, 1883 tarihli Karamanl? Türk?esi kilise yaz?s?, Sille
• 
  Yunan harfli Türk?e Yeni Ahit, 1873 (Transliterasyon: ?ncili ?erif, yani Ahd-i Cedid)
• 
  Süryani alfabesi ile, Süryanice, Arap?a ve Türk?e dillerinde yaz?lm?? Lübnan men?eli Leshono d’Umtho gazetesi, 1928

Latin as?ll? Türk alfabesi

Ana madde: Türk alfabesi

Atatürk yeni Türk alfabesini tan?t?rken, Kayseri, 20 Eylül 1928 (Frans?z L'Illustration dergisi)

1 Kas?m 1928 tarihinde, eski Arap as?ll? Türk alfabesinin yerine, Latin yaz?s?ndan Türk?e i?in uyarlanan bu 29 harfli alfabe kabul edilmi?tir. Harf Devrimi, Türkiye'de bu kanunun kabul edilmesi ve yeni alfabenin yerle?tirilmesi sürecine genel olarak verilen isimdir. Türkiye, K?br?s Cumhuriyeti, Kuzey K?br?s Türk Cumhuriyeti ve Balkanlarda Türk?e i?in bu alfabe kullan?l?r.

Türk alfabesinin i?eri?i, Latin harflerini yaz? sistemlerinde kullanan di?er ülkelerin alfabeleriyle birebir ayn? olmay?p Türk dilinin seslerini kar??lamalar? amac?yla türetilmi? harfleri bulundurmaktad?r (?, ?, ?, I, ?, ?, ü). Ayr?ca ISO temel Latin alfabesinde yer alan I, Q, W ve X harfleri Latin as?ll? Türk alfabesinde yer almaz.

Alfabede genellikle her bir harf bir foneme e? de?erdir; ancak baz? harfler birden fazla sesi te?kil edebilir. Buna ?rnek olarak 'e' harfinin "gelmek" s?zcü?ünün ilk hecesinde /?/ sesini, son hecesinde ise /e/ sesini te?kil etmesi verilebilir. Türk alfabesindeki harflerin okunu?lar? baz? Bat? dillerindeki harflerin okunu?lar?ndan da farkl?d?r. ?rne?in C harfinin okunu?u Türk?ede /d??/ iken ?ngilizcede /?si?/ olarak okunabilir.

Büyük harfler

A

B

C

?

D

E

F

G

?

H

I

?

J

K

L

M

N

O

?

P

R

S

?

T

U

ü

V

Y

Z

Kü?ük harfler

a

b

c

?

d

e

f

g

?

h

?

i

j

k

l

m

n

o

?

p

r

s

?

t

u

ü

v

y

z

Not: Asl?nda kanuna g?re “i” harfi, “?” harfinden ?nce gelmesine ra?men yayg?n ve yerle?mi? olan s?raya g?re ?nce “?”, sonra “i” gelmektedir.

Türk?e a??zlar?

Ana madde: Türk?e a??zlar?

Ana Türk?e a??z gruplar?n?n co?rafi da??l?m?

Günümüzdeki standart Türk?e, ?stanbul'da konu?ulan Türk?e a?z? ?rnek al?narak olu?turulmu?tur. Bu "?stanbul Türk?esi", Türk?eyi yazarken ve konu?urken model te?kil etmektedir ve kullan?m? 1910'larda Ziya G?kalp ve ?mer Seyfettin gibi Türk yazarlar taraf?ndan ?nerilmi?tir. Buna ra?men günümüzde modern Türkiye Cumhuriyeti'ni de kapsayan tarih? Osmanl? ?mparatorlu?u co?rafyas?nda hala konu?ulmaya devam eden Türk?e a??z ve leh?eleri bulunmakta ve bu a??zlar ?zellikleri bak?m?ndan ?e?itli gruplara ayr?lmaktad?r. Bu gruplara, kendi i?lerinde de alt gruplara ayr?lan Anadolu, Rumeli, K?br?s, Suriye ve Irak diyalekt b?lgeleri dahildir. A??zlar aras?nda bulunan baz? farkl?l?klar?n nedeni, b?lgeye g?re Lazca, Azerice, Arap?a, Kürt?e veya Yunancan?n b?lgede konu?ulan Türk?eye olan etkileridir. Türk?enin bu alt dil gruplar? Türk ara?t?rmac?lar taraf?ndan ?ive veya a??z olarak adland?r?l?yor.

Anadolu a??zlar?

Anadolu a??z b?lgesi, Türkiye’nin Anadolu topraklar?n? i?erir. Türk?e konu?an en büyük ve nüfus?a en yo?un b?lge olan Anadolu, i?inde yer alan ana a??z gruplar? bak?m?ndan Do?u Grubu, Kuzeydo?u Grubu ve Bat? Grubu olarak ü?e ayr?l?r. Prof. Dr. Leyla Karahan'?n Anadolu A??zlar?n?n S?n?fland?r?lmas? adl? ?al??mas? Anadolu a??zlar? üzerine yap?lm?? en geni? akademik ?al??mad?r. Anadolu'da ?zellikle Karadeniz B?lgesi, Güneydo?u B?lgesi ve Ege B?lgesi'nde a??z farkl?l?klar? belirgindir; ancak bu a??zlar, kü?ük ya?lardan itibaren e?itimde yaz? dilinin kullan?m?, bas?n-yay?n gibi baz? nedenlerle yava? yava? kaybolmaktad?r.

A??zlar aras?nda pek ?ok ses de?i?imi vard?r. Anadolu a??zlar?nda "a??k e" (/?/), "h?r?lt?l? h" (/?/) ve "?ndamaks?l n" (/?/) sesleri, ?stanbul a?z?nda bulunmamaktad?r. Ege a??zlar?nda /r/ sesi kaybolmu?tur: var-vā gibi. Orta Anadolu a??zlar?nda /k/ sesi, /g/ olmu? (Konya-Gonya, ke?i-ge?i), p-b ses de?i?imi de ya?anm??t?r (pili?-bili?). Kayseri y?resinde ?-ü sesleri de?i?mi?tir: ?küz-oküz gibi. Do?u ve güneydo?u a?z?nda ise Arap?aya ?zgü, alem-a'lem gibi g?rtlak sesleri bulunmaktad?r. Karadeniz a??zlar?nda b-p de?i?imi g?rülür: bunu-puni.

Rumeli a??zlar?

Türk?enin a??zlar?ndan Rumeli kolu ana a??z gruplar? bak?m?ndan Do?u Rumeli ve Bat? Rumeli olarak ikiye ayr?l?r. Ayr?ca bu a??z y?relere g?re Gagavuzca ile benzer veya ayn? ?zellikler ta??maktad?r.

Bat? Rumeli kolunun ?zellikleri Gyula Németh’in “Bulgaristan Türk A??zlar?n?n S?n?fland?r?lmas? üzerine” adl? makalesinde, 8 maddede g?sterilmi?tir. Sonras?nda bir?ok ?al??mada da bu madde a??klamas? benimsenmi?, uygulanm??t?r. Bat? Rumeli sahas?n?n co?rafi s?n?rlar? Bulgaristan'da Tuna'n?n hemen güneyindeki Lom'dan do?uya do?ru Vra?a, Sofya, Samokov'dan do?uya do?ru ilerleyip K?stendil’e uzan?r. Ayr?ca Makedonya, Arnavutluk, Bosna-Hersek ve S?rbistan'da Adakale'yi u? olarak kapsar. Kosova da Bat? Rumeli Türk?esinin i?inde yer al?r.

Do?u Rumeli a??z b?lgesi ise Bat? Rumeli’nin do?usunda kalan bütün alan? kapsar. Bulgaristan’da Lom, Vra?a, Sofya, Samokov ve K?stendil ?ehirlerinin do?usundan itibaren ülkenin tamam?, Yunanistan, Makedonya’n?n güney kesimleri ve Türkiye’nin Trakya’s? (Do?u Trakya) bu sahan?n i?indedir.

K?br?s a??zlar?

K?br?s a??zlar?, K?br?s'ta, daha ziyade yerli K?br?s Türklerinin konu?tu?u, Türk?e a?z?d?r. Türkiye'nin Ta?eli y?resi a?z?yla (Alanya - Anamur - Ayd?nc?k) benzerlik g?sterir.

K?br?s a??zlar?yla ilgili ilk bilimsel ?al??ma Hasan Eren’in 1963 y?l?ndaki bildirisidir. Eren 1959 y?l?nda adada yapm?? oldu?u ü? ayl?k bir ara?t?rma gezisi s?ras?nda baz? k?ylerden derledi?i malzeme yard?m?yla K?br?s a?z?n?n k?keni meselesini ele alm??t?r. Eren’in g?rü?üne g?re K?br?s a?z?n?n olu?umunda ?nce Konya ve y?resi, sonra da Antalya, ??el, Alanya gibi yerlerden yap?lan g??ler rol oynam??t?r. Bu durum, adan?n Osmanl? egemenli?ine ge?mesinden sonra K?br?s’a g?nderilen Türk nüfus hakk?ndaki tarihi belgelerle de ?rtü?ür.

Di?er a??zlar

Suriye sahas?, Türk?enin Bat? Grubu ve ?oklukla Do?u Grubu a??zlar?na benzeyen bir a??z b?lgesidir. Bu b?lge, Suriye Türklerinin a??zlar?n?n konu?uldu?u alt a??z b?lgesidir. Standart dil olarak Türkiye Türk?esi yaz? dili kullan?mdad?r. Suriye b?lgesi konusunda a??z ?al??malar? beklenen düzeyin alt?ndad?r.

Irak sahas?, Türk?e ile Azericenin s?n?rda? olduklar? bir sahad?r. Kerkük, Musul, Telafer gibi yerle?im yerlerinde konu?ulur. Standart dil olarak Türk?enin yaz? dili kullan?mdad?r. Kafkaslar’?n bat? sahas? i?in de benzer durum s?z konusu edilmi?tir. Gürcistan ve Ermenistan’?n yer ald??? bu saha da iki büyük O?uz grubunun kesi?im alan?ndad?r.

?rnek Metinler

Yaz? Dili	Bat? Rumeli Kuzey Makedonya-Kosova	Do?u Rumeli Rodoplar (Bulgaristan-Yunanistan)	Karadeniz	Güneydo?u Anadolu	Ege
gidiyorum	gideym/cideym	gityirin	kitéyr?m/cideyrum	gidirem	gidiveyom
a?lad???m kadar	aglad?g?m ka'	a?lad???m g?da(n?)	āladu?um kadar	a?lad?g?m gadar	a?lad???m gadā
g?rmü?	gürmi?/cürmi?	g?mü?	k?rmi?	g?rmi?	g?rmü?/g?mü?
güzel k?z	güzel/cüzel k?z	güzel g?z	küzel kiz	g?zel g?z	güzel g?z
ne yapacakm???	n'yapacak imi??	ni yap?ām???	n'āba?āmi??	ne yapcahm???	n'ap?vēcēmi??
ya?mura m? bak?yorsun?	yagmura mi bakays?n	ya?m?ra m? baky?s?n?	yāmora mi pakayisun?	yagm?ra m? bag?yorsun	ya?m?ra m? bak?yo?
ko?aca??m	ko?acim/ko?acag?m	ka??an	ko?aca?um/ko?eceem	go?aca?am	go??em
Not: Harf ve s?zcükler temsil?dir. Seslerde de?i?iklik olabilir.

Dilbilgisi

Ana madde: Türk?e dil bilgisi

Dilbilgisi ya da gramer, bir dilin ses, bi?im ve cümle yap?s?n? inceleyip, kurallar?n? saptayan bir bilim dal?d?r. Türk?e bu hususta sondan eklemeli bir dildir ve dilde pek ?ok son ek kullan?lmaktad?r. Bir s?zcükte birden fazla ek yer alabilir ve bu ekler yap?m ekleri ve ?ekim ekleri olmak üzere iki kategoriye ayr?l?r. Yap?m ekleri, isimlerden ve s?fatlardan fiil, fiillerden de isim ve s?fat üretmek i?in kullan?l?r. ?ekim ekleri ise s?zcü?ün anlam?nda de?i?ikli?e yol a?madan s?zcü?ün hali, say?s?, ki?isi gibi ?zelliklerini belirtir. Dilin eklemeli olma ?zelli?i, ?ekoslovakyal?la?t?ramad?klar?m?zdanm??s?n?zcas?na gibi pek ?ok uzun s?zcü?ün yarat?lmas?na olanak sa?lamaktad?r. Bu kadar uzun s?zcükler bir istisna olsa da, günlük hayatta ve medyada uzun s?zcüklere s?kl?kla rastlan?lmaktad?r. Dilde bulunan tek yerli ?n ek ise, aliterasyon ile olu?turulan, s?ms?cak ve masmavi gibi bir ?zelli?i kuvvetlendirici eklerden olu?ur.

Türk?ede do?ru tümce yap?s?, ?zne, tümle?, yüklem bi?imindedir; ancak Türk?e esnek bir dildir. Bu yüzden günlük ya?amda devrik tümceler s?kl?kla kullan?l?r. ?rne?in, "Bugün yaz?l? s?nav olaca??z." tümcesine e?de?er "Yaz?l? s?nav olaca??z, bugün." tümcesi kurulabilir. Bu tür tümceler daha ?iirsel anlat?ma sahiptir. Türk?ede k?sa yoldan anlat?m da ?n plandad?r. ?rne?in, "sobay? yak." derken "soban?n i?indeki odun ve k?mürleri yak." anlam?ndad?r. Bunun dilbilgisindeki ad? "ad aktarmas?"d?r.

Türk?ede ki?i ad?llar? alt? tanedir. ?rne?in Türk?ede, ben, sen, o, biz, siz, onlar bi?imindedir. Türk?edeki ?nemli bir ba?ka ?zellik, "siz" ad?l?n?n kibar olarak 2. tekil ki?iyi (sen) belirtmesidir.

Tarih?e

Bir Türk dilinin dilbilgisi hakk?nda tarihteki ilk kayna??n Ka?garl? Mahmud'un 11. yüzy?lda yazd??? dü?ünülen “Kitabu Cevahirü’n-nahv” adl? kitab? oldu?u varsay?lmaktad?r; ancak günümüzde yap?t hala bulunmam??t?r.

Türk?e yaz?lm?? ilk dilbilgisi kitab? Bergamal? Kadri'nin “Müyessiretü’l-Ul?m” (1559) adl? yap?t?d?r. Yap?tta ?rnekler Türk?edir, fakat dil kurallar? Arap?an?n kurallar?na uydurulmu?tur. Tanzimat d?neminde ba?ta Ahmet Cevdet (1851) ve Fuat Pa?a'n?n (1865) kitaplar?nda Osmanl?can?n yap?s? g?z ?nünde tutulmu?tur. 1908'de ilan edilen Me?rutiyet'ten sonra, Hüseyin Cahit’in “Sarf ve Nahiv” adl? eserinin dilbilgisi konusunda ?nemli bir yeri vard?r. Bu kitapta Frans?zca dilbilgisinin etkisi g?rülür. Cumhuriyet D?neminin ilk esasl? dilbilgisi kitab?, ?brahim Necmi Dilmen’in 1939 tarihli “Türk?e Gramer” adl? yap?t?d?r. 1940′tan sonra pek ?ok Türk?e dilbilgisi kitab? yaz?lm??t?r. Bunlardan ?nemli olanlar?: Tahsin Banguo?lu’nun “Ana Hatlar?yla Türk Grameri” (1940), Tahir Nejat Gencan’?n “Dilbilgisi” (1950-1954) ve Muharrem Ergin’in “Türk?e Dil Bilgisi”dir (1958)

S?zcük türeme fark?

?zelli?i gere?i sona eklemeli bir dil oldu?undan Türk?ede basit bir k?kten ?ok say?da s?zcük türetmek mümkündür. Bu ?zelli?in bulunmad??? Hint-Avrupa dilleri kolundan gelen ?ngilizce, Almanca ve ?spanyolca a?a??da Türk?e ile kar??la?t?r?lm??t?r.

Türk?e	?ngilizce	Almanca	?spanyolca
G?z	eye	Auge	ojo
G?zlük	eyeglasses	Brille	gafas
G?zlük?ü	optician: someone who sells glasses	Augenoptiker, Brillenverk?ufer	óptico, vendedor de gafas
G?zlük?ülük	the business of selling glasses	Das Gesch?ft des Brillenverkaufes, Der Beruf des Augenoptikers	óptica, tienda donde se venden gafas

Ve eylemden türeme:

Türk?e	?ngilizce	Almanca	?spanyolca
yat-	lay down	lege (dich) hin, schlafe!	acostarse
yat?r-	lay down [that is, cause to lie down]	lege an	acostar [a alguien]
yat?r?m	instance of laying down: investment	Investition	inversión
yat?r?mc?	depositor, investor	Kapitalanleger, Investor	spónsor, inversor
yat?r?mc?l?k	to be an investor	ein Investor sein	ser un inversor

Yeni s?zcükler ayr?ca var olan iki eski s?zcü?ün birle?mesi ile de yarat?l?r. Bu, Türk?e ve Almanca ile ?ngilizcenin payla?t??? bir ayr?kl?k benzerli?i olu?turur. Altta baz? ?rnekler:

Türk?e	?ngilizce	yeni s?zcükleri olu?turan temel s?zcükler	A??klama
pazartesi	Monday	pazar ("Sunday") ve ertesi ("after")	pazardan sonra
bilgisayar	computer	bilgi ("information") ve say- ("to count")	bilgi say?c?
g?kdelen	skyscraper	g?k ("sky") ve del- ("to pierce")	g?k delici
ba?parmak	thumb	ba? ("prime") ve parmak ("finger")	birincil parmak
?nyarg?	prejudice	?n ("pre/proto") ve yarg? ("splitting; judgement")	?nyarg?
kahvalt?	breakfast	kahve ("coffée") ve alt	kahveden ?nce (yenilen yemek)

Eklerle tümce olu?turma

Di?er yayg?n olarak konu?ulan dillerle kar??la?t?r?ld???nda, daha az say?da s?zcük ve harf ile daha ?ok bilgi aktarmak olanakl?d?r. Di?er pek ?ok dilde olmayan bir ?zelli?e g?re, bir s?zcük k?küne ekler ekleyerek, tek s?zcüklü tümce olu?turulabilir.

Türk?e	?ngilizce	Almanca	?spanyolca	Hollandaca
ev	house	Haus	casa	huis
evde	at home, within the house	zu Hause	en casa	thuis
eviniz	your house	Ihr Haus	su casa	jullie huis
evinizde	at your house	in Ihrem Hause	en su casa	in jullie huis
evinizdeyiz	we are at your house	wir sind in Ihrem Hause	estamos en su casa	wij zijn in jullie huis

Büyük ve kü?ük ünlü uyumu

Ana maddeler: Büyük ünlü uyumu ve Kü?ük ünlü uyumu

Türk?ede büyük ünlü uyumu ve kü?ük ünlü uyumu olarak bilinen iki ünlü uyumu vard?r. En yayg?n ve kapsaml? olan, büyük ünlü uyumudur. Kü?ük ünlü uyumu, Türk?ede genelde ge?erli iken di?er Türk dillerinde bu uyum pek aranmaz zira kü?ük ünlü uyumu, ileri ve keyf? bir uyum düzeyidir.

Büyük ünlü uyumu konusunda kural d??? kalan ?ok az s?zcük mevcuttur ki, bunlar?n büyük bir k?sm? yabanc? k?kenli s?zcüklerdir. ?stisna olu?turan birka? s?zcük de, k?ken bak?m?yla Türk?e olup uyum d???na ??kan s?zlerdir: elma (<< alma); ücra (<< u?ra) gibi. Bu kurala g?re Türk?ede bir s?zcü?ün ilk hecesinde kal?n bir ünlü (a, ?, o, u) varsa, izleyen hecelerde de kal?n heceler; ince bir ünlü (e, i, ?, ü) varsa, izleyen hecelerde de ince ünlüler yer al?r. Kü?ük ünlü uyumunda s?zcü?ün ilk hecesi düz ünlüyle ba?lam??sa (a, e, ?, i) di?er hecelerde düz ünlüyle devam eder.

?rnek:

• büyük ünlü uyumu: balta - baltalar; ar? - ar?lar; top - toplar; u?ak - u?aklar
• kü?ük ünlü uyumu: ev - evler; istek - istekler; ?rtü - ?rtüler; ünlü - ünlüler

Sesbilim (fonoloji)

Türk?ede iki adet ses ya da fonem grubu vard?r. Bunlardan ilki a??zdan sürekli ve engelsiz ??kan ünlü seslerdir. Türk?ede dokuz adet ünlü ses bulunur. Bunlar /?/, /e/, /?/, /i/, /?/, /o/, /?/, /u/, /y/ sesleridir. Bunlardan be?i ince, d?rdü kal?nd?r. Bunlardan, /?/, /e/, /i/, /?/ ve /y/ sesleri, ince seslerdir. Di?er /?/, /?/, /o/ ve /u/ sesleri ise kal?n seslerdir. Türk?ede bulunan di?er bir ses grubu ise ünsüz seslerdir.

ünsüz sesler

Türk?e Standart ünsüz Sesler

	Dudaks?		Di?cil		Yar? Di?cil		?n Damaks?l		Arka Damaks?l		G?rtlaks?l
Genizcil	[m]		[n]				[?]		[?]
Süreksiz	[p]	[b]	[t]	[d]	[t??]	[d??]	[k?]	[ɡ?]	[k]	[ɡ]
Sürtünmeli	[f]	[v]	[s]	[z]	[?]	[?]	[?]	[?]	[q]	[?]	[h]
Sürekli	[w]		[?]		[l]		[j]
Titrek			[?]

Türk dilleri aras?nda baz? ses farkl?l?klar? vard?r. ?rne?in arka damaks?l genizcil n sesi olan [?] sesi Türkiye Türk?esinde, Azerbaycancada ve baz? di?er Türk dillerinde yoktur. Buna ra?men [?] ?z Türk?e bir sestir. ?lk Türk?ede bu ses /nk/ olarak ge?er. Baz? ?rnekleri ?unlard?r: menke (ba?a), bunk (bu?), tenkri (ta?r?), -nink (-ni?)... Zaman i?inde dü?en [g] sesi [?] sesinin de yok olmas?n? sa?lam??t?r. Bir ba?ka farkl?l?k ise [?] sesidir. Di?er Türk dillerinde bu ses bulunmaz; ancak Kazak?ada bu durum farkl?d?r. ?z Türk?e /j/ sesleri, yani "y" sesleri [?] yani "j" seslerine d?nü?ür. ?rne?in: yok → joq, y?l → j?l, yay → jay... Ayn? durum K?rg?zca i?in de ge?erlidir. Türk?ede [d??] yani "c" sesi olmamas?na ra?men K?rg?zcada ba?taki [j] yani "y" sesleri bu sese d?nü?mü?tür. ?rne?in: yol → col, y?ld?z → c?ld?z... Bunun d???nda baz? sesler ise yaln?zca Türkiye Türk?esi ve Azerbaycanca, Türkmence gibi daha bat?da ve O?uz ?be?i i?erisindeki dillere ?zgü sesler vard?r. ?rne?in ince ünlülerle kullan?lan "?" sesi /?/ ve kal?n ünlülerle kullan?lan "?" sesi /?/ ?z Türk?ede bulunmaz. Buna ra?men O?uz grubu dillerde bulunur. Bu seslerin tümü "g" yani /?/ sesinden gelir.

ünlü sesler

Türk?e Standart ünlü Sesler

	?nce			Kal?n
	Düz	Yuvarlak		Düz	Yuvarlak
A??k	i	ü		?	u
Kapal?	e	?		a	o

Eski Türk?ede uzun ünlü bulundu?una dair ortaya konan ?al??malar bulunmakla birlikte bugünkü Türk?ede Arap?a ve Fars?a gibi dillerden al?nan s?zler ve hakan, hatun, yar?n, ni?in gibi baz? istisnalar d???nda uzun ünlülü s?zcük bulunmaz.

Türk?ede ses evrimi

Türk dillerinde zaman i?inde de?i?en belli ba?l? sesler vard?r. ?lk Türk?eden bu yana de?i?imi ola?an olan evrimler oldu?u gibi de?i?imi ola?an olmayanlar? da vard?r.

• Eski Türk?ede ilk ve son sesteki -b- ve -b sesleri -w- ve -w seslerine d?nü?ür. Buna bir ?rnek: eb (G?ktürk?e) → ew (Uygurca) → ev (O?uzca) Ayr?ca burada g?rüldü?ü gibi, -b sesinden gelen -w sesleri zamanla -v seslerine d?nü?ebilir. Ba?taki b- sesleri w- sesine d?nü?mez.
• Türk?edeki en büyük ses de?i?imlerinden biri d>y de?i?imidir. Eski Türk?ede bulunan neredeyse bütün -d- ve -d sesleri, -y- ve -y seslerine d?nü?mü?tür, buna ra?men d- sesleri kalm??t?r. Bu de?i?me bir?ok Türk diyalektinde ger?ekle?mi?tir. Buna ?rnek: édgü (Eski Türk?e) → éyü → iyi, adr? (Eski Türk?e) → ayr? (O?uzca)
• Türk?ede ?>n d?nü?ümü vard?r. Ancak bu d?nü?üm yaln?zca Bat? Türk?eleri i?indir. Azerbaycan Türk?esi, Balkan Türk?esi, Türkiye Türk?esi ve di?er bat? leh?eler d???nda /?/ sesleri korunmu?tur ve hala kullan?lmaktad?r. (?rne?in: geliniz (Türkiye Türk?esi), geli?iz Türkmence) Bu evrime ?rnekler: bi?- → bin-, so? → son, be?iz → beniz... Ayn? zamanda, yine bat? leh?eleri i?in olan ?>m d?nü?ümü vard?r; ancak bu evrim asla k?kte olmaz. Her zaman türemi? veya birle?ik s?zcüklerde olur. ?rne?in: ko??u → kom?u, to?uz → domuz, k??lek → g?mlek
• Türk?ede é>i, i>é, é>e, e>i sesleri birbirine d?nü?ür. Bu ü? ses aras?nda en a??k olan? /é/ (/?/), en kapal? olan? ise /i/ (/i/) idir. Bu d?nü?ümlerden e>i d?nü?ümü direkt de?ildir. Yani ses direkt e>i bi?iminde olmaz. Buradaki /e/ sesi ?nce /é/, daha sonra /i/ sesine d?nü?ür. Ancak bu evrim ?ok h?zl? oldu?undan yaz?l? kaynaklarda belirtilmez. Bu yüzden b?yle ge?er. Bu evrime ?rnekler: éyi → iyi; bir- → ver-; bé? → be?; e?it- → i?it-
• Türk?ede k- sesleri g- seslerine d?nü?ür. ?rne?in: kel- → gel-, kit- → git-, k?k → g?k
• Türk?ede t- sesleri d- seslerine d?nü?ür. ?rne?in: tag → da?, til → dil, t?k- → d?k-
• Türk?ede b- sesleri v- seslerine d?nü?ür. ?rne?in: bar- → var, bir- → vir- → ver-, bar → var
• Türk?ede b- sesleri p- seslerine d?nü?ür. ?rne?in: barmak → parmak, büre → pire, bu?ar → p?nar
• Türk?ede -g sesleri -? seslerine, sonra -v seslerine d?nü?ür. ?rne?in: kog- → ko?- → kov-, t?g- → d??- → d?v-
• Türk?ede ü sesleri i seslerine d?nü?ür. ?rne?in: düz- → diz-, büre → pire
• Türk?ede o sesleri u seslerine d?nü?ür. ?rne?in: oyan- → uyan-, yokaru → yukar?, bodun → budun → buyun
• Türk?ede ? sesleri ü seslerine d?nü?ür. ?rne?in: k?zel → güzel, k?ker?in → güvercin
• Türk?ede ü sesleri e seslerine d?nü?ür. ?rne?in: t?rü → t?re, t?pü → tepe
• Türk?ede u sesleri a seslerine d?nü?ür. ?rne?in: boguz → bo?az

Türk?ede basit zamanlar

Türk?ede Ge?mi? Zaman Tablosu: (-d?)

Ki?i	git-	gel-	ara-
1. Tekil Ki?i (Ben)	git-ti-m	gel-di-m	ara-d?-m
2. Tekil Ki?i (Sen)	git-ti-n	gel-di-n	ara-d?-n
3. Tekil Ki?i (O)	git-ti	gel-di	ara-d?
1. ?o?ul Ki?i (Biz)	git-ti-k	gel-di-k	ara-d?-k
2. ?o?ul Ki?i (Siz)	git-ti-niz	gel-di-niz	ara-d?-n?z
3. ?o?ul Ki?i (Onlar)	git-ti-ler	gel-di-ler	ara-d?-lar

Ge?mi? zaman

Türk?edeki ge?mi? zaman i?levi iki ayr? ek ile yap?l?r. Bunlardan ilki, g?rülen ge?mi? zaman olarak, bir eylemin art?k sona ermi? oldu?unu anlatmak i?in, ?u an itibar?yla anlam?ndaki "Di" s?zcü?ünün bir son ek haline gelmesiyle -d?, -di, -du, -dü; -t?, -ti, -tu, -tü ?ekilleriyle yap?l?r ve ikincisi ??renilen ge?mi? zaman olarak haberdar etmek anlam?ndaki "Mu?-mak" fiilinin bir son ek haline gelmesiyle -m??, -mi?, -mu?, -mü? ?ekilleriyle yap?l?r. Bu ?ekil ?oklu?unun nedeni Türkiye Türk?esinde ileri düzeydeki ünlü ve ünsüz uyumudur. (?rne?in, gel- eylemine -di eklenip geldi olu?turulurken, git- eylemine -ti eklenip gitti kurulur. Bu ?rneklerin ilkindeki “l” ünsüzü “d”yi kabul ederken, “e” ünlüsü de “i”yi kabul etmi?tir. ?kinci ?rnekteki “t” ünsüzü ise d yerine “t”yi kabul etmekte ve “i” ünlüsü de “i”yi kabul ederek eklenmektedir.)

??renilen ge?mi? zaman (-m??, -mi?, -mu?, -mü?) tümceye ??renilmi?lik, duyulmu?luk, haberdar edilmi?lik anlam? katmaktad?r. G?rülen ge?mi? zaman (-d?, -di, -du, -dü; -t?, -ti, -tu, -tü) ise tümceye g?rülen bir sonu? bilgisi vermektedir. Zaman ekinden sonra ki?i eki gelir: de-di-m, yeti?-ti-k, sor-du-lar vb.

?imdiki zaman

Türkiye Türk?esinde ?imdiki zamanl? bir tümce kurabilmek i?in eylem k?künün sonuna “-yor” eki getirilir. Geni? Türk?e co?rafyas? i?inde yaln?zca Türkiye Türk?esinde bulunan bu ek, tarih? nedenlerden ?türü tek ?ekillidir (sadece -yor): geliyor, bak?yor, dü?üyor, soruyor vb.

Bu ek asl?nda bir ek de?ildir. ?lk Türk?e bu ek "yor-mak" fiilinden gelen ve o an i?in hangi eylemle u?ra??ld???n? anlatmak i?in kullan?lan bir ektir. ?rne?in "geliyorum" demek i?in "kel-i yorur-u-men" derlerdi. Burada "kel-", "gel-" anlam?nda, "i" "hakk?nda" anlam?nda, "u" "i?aret zamiri" olarak ve "men" ise "ben" anlam?ndad?r. Zaman i?inde ?ok kullan?lan bu yap? Türk?enin sondan eklemeli olmas? nedeniyle ekle?mi?tir. Ancak her zaman "-yor" bi?iminde kal?r.

“-yor” eki, eylemlerden sonra gelirken; ekle eylem aras?na, kal?n-ince durumuna g?re "hakk?nda" anlam?nda bir yard?mc? ses al?r: gel-i-yor, dur-u-yor vb. ünlü ile biten eylemlerde bu ünlü harf yard?mc? sese d?nü?ür. Bu tür durumda yaln?zca ek okunur: de-i-yor > diyor, ba?la-?-yor > ba?l?yor, susa-?-yor > susuyor vb.

Bu ?imdiki zaman eki, hem ?ekli hem kullan?m tarz? a??s?ndan, Türkiye Türk?esinde ayr?kl? bir ?zelli?e sahiptir. Zaman ekinden sonra ki?i eki gelir: seslen-i-yor-uz, dur-u-yor-um vb.

-mekte -makta ekleri de tümceye ?imdiki zaman anlam?n? kazand?r?r. Ders ?al??maktay?m. Seni dü?ünmekteyim.
Türk?ede ?imdiki Zaman Tablosu (-yor):

Ki?i	git-	gel-	ara-
1. Tekil Ki?i (Ben)	gid-i-yor-um	gel-i-yor-um	ar?-yor-um
2. Tekil Ki?i (Sen)	gid-iyor-sun	gel-i-yor-sun	ar?-yor-sun
3. Tekil Ki?i (O)	gid-iyor	gel-i-yor	ar?-yor
1. ?o?ul Ki?i (Biz)	gid-iyor-uz	gel-i-yor-uz	ar?-yor-uz
2. ?o?ul Ki?i (Siz)	gid-iyor-sunuz	gel-i-yor-sunuz	ar?-yor-sunuz
3. ?o?ul Ki?i (Onlar)	gid-iyor-lar	gel-i-yor-lar	ar?-yor-lar

Türk?ede ?imdiki Zaman Tablosu (-makta):

Ki?i	git-	gel-	ara-
1. Tekil Ki?i (Ben)	git-mekte-y-im	gel-mekte-y-im	ara-makta-y-?m
2. Tekil Ki?i (Sen)	git-mekte-sin	gel-mekte-sin	ara-makta-s?n
3. Tekil Ki?i (O)	git-mekte	gel-mekte	ara-makta
1. ?o?ul Ki?i (Biz)	git-mekte-y-iz	gel-mekte-y-iz	ara-makta-y-?z
2. ?o?ul Ki?i (Siz)	git-mekte-siniz	gel-mekte-siniz	ara-makta-s?n?z
3. ?o?ul Ki?i (Onlar)	git-mekte-ler	gel-mekte-ler	ara-makta-lar

Gelecek zaman

?lk Türk?e bu zaman ekleri "?ak-mak" ve "?ek-mek" fiillerinden gelen eklerdir.

"-A-cak" ve "-e-cek," ?ekilleri ile yap?l?r. ünsüzden sonra ek do?rudan gelirken, ünlü ile biten eylemlere eklenmeden ?nce, yard?mc? ünsüz olarak “y” harfiyle ba?lar.
Türk?ede Gelecek Zaman Tablosu (-acak):

Ki?i	git-	gel-	ara-
1. Tekil Ki?i (Ben)	gid-e-ce?-im	gel-e-ce?-im	ara-ya-ca?-?m
2. Tekil Ki?i (Sen)	gid-e-cek-sin	gel-e-cek-sin	ara-ya-cak-s?n
3. Tekil Ki?i (O)	gid-e-cek	gel-e-ce?	ara-ya-cak
1. ?o?ul Ki?i (Biz)	gid-e-ce?-iz	gel-e-ce?-iz	ara-ya-ca?-?z
2. ?o?ul Ki?i (Siz)	gid-e-cek-siniz	gel-e-cek-siniz	ara-ya-cak-s?n?z
3. ?o?ul Ki?i (Onlar)	gid-e-cek-ler	gel-e-cek-ler	ara-ya-cak-lar

Geni? zaman

Eski Türk?e bu zaman ekleri "Var-mak" ve "Er-mek" fiillerinden gelen eklerdir.

?znenin bir eylemi yapma ihtimalinin var oldu?unu veya bu imkana ermi? oldu?unu yani bu fiili i?leme imkan?na sahip olundu?unu ifade eder.

(Yap-a-Var-sen) >Yapars?n = yapma ?ans?n var veya (Git-e-Er-ler) > Giderler = gitme imkan?na erdiler, gitme f?rsat? elde ettiler anlam?ndad?r.

Türkiye Türk?esinde geni? zaman eylem sonuna -r, -er, -ar ek ?ekillerinden biri getirilerek olu?turulur.
Türk?ede Geni? Zaman Tablosu (-r):

Ki?i	git-	gel-	ara-
1. Tekil Ki?i (Ben)	gid-e-r-im	gel-i-r-im	ara-r-?m
2. Tekil Ki?i (Sen)	gid-e-r-sin	gel-i-r-sin	ara-r-s?n
3. Tekil Ki?i (O)	gid-e-r	gel-i-r	ara-r
1. ?o?ul Ki?i (Biz)	gid-e-r-iz	gel-i-r-iz	ara-r-?z
2. ?o?ul Ki?i (Siz)	gid-e-r-siniz	gel-i-r-siniz	ara-r-s?n?z
3. ?o?ul Ki?i (Onlar)	gid-e-r-ler	gel-i-r-ler	ara-r-lar

Türk?ede birle?ik zamanlar

Türk?ede zamanlar ?ok ?e?itlidir ve varl?kl?d?r. Yaln?zca bir zaman belirtmek zorunda olmazs?n?z. Türk?ede bunun i?in ek eylem yap?s? vard?r. Türk?ede ek eylem d?rt ayr? ?ekimlidir. Bunlardan biri ek olarak kullan?lan "'-dir'", di?erleri ise "'idi'", "'imi?'", "'ise'" olmaktad?r. Bunlar?n d?rdü de “olmak” (?lk Türk?ede “bolmak”) anlam?na gelen i- eyleminden gelir. Bu eylemin ?lk Türk?ede durumu "er-" bi?imindedir, zamanla "i-" bi?iminde kalm??t?r. Türk?ede ek eylem i?in "olmak" eylemi kullan?lmaz. ?ünkü bu eylem, yard?mc? eylem olarak kullan?l?r, bunun yerine "er-" eylemi ek eylem olarak kullan?l?r. Bu yüzden kullan?lmaz ancak kullan?lmas? anlams?z kalmaz.

G?rece Geni? Zaman

?lk Türk?e bu ek "Dur-mak" fiilinden gelen bir ektir.

Resm? dilde sadece ü?üncü tekil ve ü?üncü ?o?ul ?ah?s eki olarak sürecin b?yle devam etti?ini anlat?r ve bir kesinlik ifade eder.

Günlük dilde ise sürecin b?yle g?ründü?ünü anlat?r ve sadece bir tahmin ifade eder.

Türk?ede herhangi bir zaman?n geni?ini (-dir) eki yapar.
Türk?ede G?rece Geni? Zaman Tablosu (yaz-):

Ki?i	?imdiki Zaman	G?rülen Ge?mi? Zaman	Duyulan Ge?mi? Zaman	Gelecek Zaman	Geni? Zaman
1. Tekil Ki?i (Ben)	yaz-?-yor-um-dur	yaz-d?-m-d?r	yaz-m??-?m-d?r	yaz-aca?-?m-d?r	yaz-a-r-?m-d?r
2. Tekil Ki?i (Sen)	yaz-?-yor-sun-dur	yaz-d?-n-d?r	yaz-m??-s?n-d?r	yaz-acak-s?n-d?r	yaz-a-r-s?n-d?r
3. Tekil Ki?i (O)	yaz-?-yor-dur	yaz-d?-d?r	yaz-m??-d?r	yaz-acak-d?r	yaz-a-r-d?r
1. ?o?ul Ki?i (Biz)	yaz-?-yor-uz-dur	yaz-d?-k-d?r	yaz-m??-?z-d?r	yaz-aca?-?z-d?r	yaz-a-r-?z-d?r
2. ?o?ul Ki?i (Siz)	yaz-?-yor-sunuz-dur	yaz-d?-n?z-d?r	yaz-m??-s?n?z-d?r	yaz-acak-s?n?z-d?r	yaz-a-r-s?n?z-d?r
3. ?o?ul Ki?i (Onlar)	yaz-?-yor-lar-d?r	yaz-d?-lar-d?r	yaz-m??-lar-d?r	yaz-acak-lar-d?r	yaz-a-r-lar-d?r

G?rülen ge?mi? zaman

Türk?ede herhangi bir zaman?n g?rülen ge?mi?ini "idi" yapar. Ancak bu ekle?ebilir de. ?rne?in "yazm?? idi" yerine "yazm??t?" kullan?labilir. B?yle ekli kullan?m günlük ya?amda daha ?ok kullan?l?r; ancak yaz? dilinde "idi" bi?iminde ge?ebilir.
Türk?ede G?rülen Ge?mi? Zaman Tablosu (yaz-):

Ki?i	?imdiki Zaman	G?rülen Ge?mi? Zaman	Duyulan Ge?mi? Zaman	Gelecek Zaman	Geni? Zaman
1. Tekil Ki?i (Ben)	yaz-?-yor-(du-m) (idi-m)	yaz-d? (-y-d?-m) (idi-m)	yaz-m??-(t?-m) (idi-m)	yaz-acak-(t?-m) (idi-m)	yaz-a-r-(d?-m) (idi-m)
2. Tekil Ki?i (Sen)	yaz-?-yor-(du-n) (idi-n)	yaz-d? (-y-d?-n) (idi-n)	yaz-m??-(t?-n) (idi-n)	yaz-acak-(t?-n) (idi-n)	yaz-a-r-(d?-n) (idi-n)
3. Tekil Ki?i (O)	yaz-?-yor-(du) (idi)	yaz-d? (-y-d?) (idi)	yaz-m??-(t?) (idi)	yaz-acak-(t?) (idi)	yaz-a-r-(d?) (idi)
1. ?o?ul Ki?i (Biz)	yaz-?-yor-(du-k) (idi-k)	yaz-d? (-y-d?-k) (idi-k)	yaz-m??-(t?-k) (idi-k)	yaz-acak-(t?-k) (idi-k)	yaz-a-r-(d?-k) (idi-k)
2. ?o?ul Ki?i (Siz)	yaz-?-yor-(du-nuz) (idi-niz)	yaz-d? (-y-d?-n?z) (idi-niz)	yaz-m??-(t?-n?z) (idi-niz)	yaz-acak-(t?-n?z) (idi-niz)	yaz-a-r-(d?-n?z) (idi-niz)
3. ?o?ul Ki?i (Onlar)	yaz-?-yor-(lar-d?) (-lar idi)	yaz-d? (-y-d?-lar) (-lar idi)	yaz-m??-(lar-d?) (-lar idi)	yaz-acak-(lar-d?) (-laridi)	yaz-a-r-(lar-d?) (-lar idi)

Duyulan ge?mi? zaman

Türk?ede herhangi bir zaman?n g?rülen ge?mi?ini "imi?" yapar. Ancak bu ekle?ebilir de. ?rne?in "yazm?? imi?" yerine "yazm??m??" kullan?labilir. B?yle ekli kullan?m günlük ya?amda daha ?ok kullan?l?r; ancak yaz? dilinde "imi?" bi?iminde ge?ebilir.
Türk?ede Duyulan Ge?mi? Zaman Tablosu (yaz-):

Ki?i	?imdiki Zaman	G?rülen Ge?mi? Zaman	Duyulan Ge?mi? Zaman	Gelecek Zaman	Geni? Zaman
1. Tekil Ki?i (Ben)	yaz-?-yor-(mu?-um) (imi?-im)	yaz-d? (-y-m??-?m) (imi?-im)	yaz-m??-(m??-?m) (imi?-im)	yaz-acak-(m??-?m) (imi?-im)	yaz-a-r-(m??-?m) (imi?-im)
2. Tekil Ki?i (Sen)	yaz-?-yor-(mu?-sun) (imi?-sin)	yaz-d? (-y-m??-s?n) (imi?-sin)	yaz-m??-(m??-s?n) (imi?-sin)	yaz-acak-(m??-s?n) (imi?-sin)	yaz-a-r-(m??-s?n) (imi?-sin)
3. Tekil Ki?i (O)	yaz-?-yor-(mu?) (imi?)	yaz-d? (-y-m??) (imi?)	yaz-m??-(m??) (imi?)	yaz-acak-(m??) (imi?)	yaz-a-r-(m??) (imi?)
1. ?o?ul Ki?i (Biz)	yaz-?-yor-(mu?-uz) (imi?-iz)	yaz-d? (-y-m??-?z) (imi?-iz)	yaz-m??-(m??-?z) (imi?-iz)	yaz-acak-(m??-?z) (imi?-iz)	yaz-a-r-(m??-?z) (imi?-iz)
2. ?o?ul Ki?i (Siz)	yaz-?-yor-(mu?-sunuz) (imi?-siniz)	yaz-d? (-y-m??-s?n?z) (imi?-siniz)	yaz-m??-(m??-s?n?z) (imi?-siniz)	yaz-acak-(m??-s?n?z) (imi?-siniz)	yaz-a-r-(m??-s?n?z) (imi?-siniz)
3. ?o?ul Ki?i (Onlar)	yaz-?-yor-(lar- m??) (-lar imi?)	yaz-d? (-lar-m??) (-lar imi?)	yaz-m??-(m??-lar) (imi?-ler)	yaz-acak-(m??-lar) (imi?-ler)	yaz-a-r-(m??-lar) (imi?-ler)

?art

Türk?ede herhangi bir zaman?n g?rülen ge?mi?ini "ise" yapar. Ancak bu ekle?ebilir de. ?rne?in "yazm?? ise" yerine "yazm??sa" kullan?labilir. B?yle ekli kullan?m günlük ya?amda daha ?ok kullan?l?r; ancak yaz? dilinde "ise" bi?iminde ge?ebilir.
Türk?ede ?art Tablosu (yaz-):

Ki?i	?imdiki Zaman	G?rülen Ge?mi? Zaman	Duyulan Ge?mi? Zaman	Gelecek Zaman	Geni? Zaman
1. Tekil Ki?i (Ben)	yaz-?-yor-(sa-m) (ise-m)	yaz-d? (-y-sa-m) (ise-m)	yaz-m??-(sa-m) (ise-m)	yaz-acak-(sa-m) (ise-m)	yaz-a-r-(sa-m) (ise-m)
2. Tekil Ki?i (Sen)	yaz-?-yor-(sa-n) (ise-n)	yaz-d? (-y-sa-n) (ise-n)	yaz-m??-(sa-n) (ise-n)	yaz-acak-(sa-n) (ise-n)	yaz-a-r-(sa-n) (ise-n)
3. Tekil Ki?i (O)	yaz-?-yor-(sa) (ise)	yaz-d? (-y-sa) (ise)	yaz-m??-(sa) (ise)	yaz-acak-(sa) (ise)	yaz-a-r-(sa) (ise)
1. ?o?ul Ki?i (Biz)	yaz-?-yor-(sa-k) (ise-k)	yaz-d? (-y-sa-k) (ise-k)	yaz-m??-(sa-k) (ise-k)	yaz-acak-(sa-k) (ise-k)	yaz-a-r-(sa-k) (ise-k)
2. ?o?ul Ki?i (Siz)	yaz-?-yor-(sa-n?z) (ise-niz)	yaz-d? (-y-sa-n?z) (ise-niz)	yaz-m??-(sa-n?z) (ise-niz)	yaz-acak-(sa-n?z) (ise-niz)	yaz-a-r-(sa-n?z) (ise-niz)
3. ?o?ul Ki?i (Onlar)	yaz-?-yor-(lar-sa) (-lar ise)	yaz-d? (-lar-sa) (-lar ise)	yaz-m??-(lar-sa) (-lar ise)	yaz-acak-(sa-lar) (ise-ler)	yaz-a-r-(sa-lar) (ise-ler)

Di?er birle?ik zamanlar

Türk?ede birle?ik zamanl? yapan "i-" eyleminin yan?nda ayn? anlamda "ol-" eylemi de g?rev yapar. Hi?bir zaman "-yor" ve "-acak" eklerini almayan "i-" eyleminin bu eksikli?ini "ol-" eylemi doldurur. ?rne?in "gitmi? iyorlar" yerine "gitmi? oluyorlar" kullan?l?r.

-m?? olacak

Türk?ede birle?ik zaman yapan "ol-" eyleminin g?revlerinden biri "-m?? olmak" yapmakt?r. Buna g?re eylem duyulan ge?mi? zamana g?re ?ekimlenir, daha sonra olacak eylemini al?r ki bu yüklem olur, sonra ki?i eki koyulur.
Türk?ede -m?? olacak Tablosu (yaz-):

Ki?i	Olumlu	Olumsuz	Soru
1. Tekil Ki?i (Ben)	yaz-m?? ol-aca?-?m	yaz-ma-m?? ol-aca?-?m	yaz-m?? ol-acak m?-y-?m?
2. Tekil Ki?i (Sen)	yaz-m?? ol-acak-s?n	yaz-ma-m?? ol-acak-s?n	yaz-m?? ol-acak m?-s?n?
3. Tekil Ki?i (O)	yaz-m?? ol-acak	yaz-ma-m?? ol-acak	yaz-m?? ol-acak m??
1. ?o?ul Ki?i (Biz)	yaz-m?? ol-aca?-?z	yaz-ma-m?? ol-aca?-?z	yaz-m?? ol-acak m?-y-?z?
2. ?o?ul Ki?i (Siz)	yaz-m?? ol-acak-s?n?z	yaz-ma-m?? ol-acak-s?n?z	yaz-m?? ol-acak m?-s?n?z?
3. ?o?ul Ki?i (Onlar)	yaz-m?? ol-acak-lar	yaz-ma-m?? ol-acak-lar	yaz-m?? ol-acak-lar m??

-yor olacak

Türk?ede birle?ik zaman yapan "ol-" eyleminin g?revlerinden bir di?eri "-yor olmak" yapmakt?r. Buna g?re eylem ?imdiki ge?mi? zamana g?re ?ekimlenir, daha sonra olacak eylemini al?r ki bu yüklem olur, sonra ki?i eki koyulur. Bu bi?imde ?ekimlenen eylemler "gelecek zaman" anlam? vermezler; ancak gelecek zaman i?erisinde yap?l?yor olaca??n? belirtir. Bu da bir i? k?l???n, olu?un veya durumun gelecekte yap?l?yor olaca??n? g?sterir.
Türk?ede -m?? olacak Tablosu (yaz-):

Ki?i	Olumlu	Olumsuz	Soru
1. Tekil Ki?i (Ben)	yaz-?-yor ol-aca?-?m	yaz-m?-yor ol-aca?-?m	yaz-?-yor ol-acak m?-y-?m?
2. Tekil Ki?i (Sen)	yaz-?-yor ol-acak-s?n	yaz-m?-yor ol-acak-s?n	yaz-?-yor ol-acak m?-s?n?
3. Tekil Ki?i (O)	yaz-?-yor ol-acak	yaz-m?-yor ol-acak	yaz-?-yor ol-acak m??
1. ?o?ul Ki?i (Biz)	yaz-?-yor ol-aca?-?z	yaz-m?-yor ol-aca?-?z	yaz-?-yor ol-acak m?-y-?z?
2. ?o?ul Ki?i (Siz)	yaz-?-yor ol-acak-s?n?z	yaz-m?-yor ol-acak-s?n?z	yaz-?-yor ol-acak m?-s?n?z?
3. ?o?ul Ki?i (Onlar)	yaz-?-yor ol-acak-lar	yaz-m?-yor ol-acak-lar	yaz-?-yor ol-acak-lar m??

S?z varl???

Ana madde: Türk?e s?z varl???

?tüken Ne?riyat'?n haz?rlad??? ?tüken Türk?e S?zlük'te G?ktürk?e, Eski Uygurca, Hakaniye Türk?esi, O?uzca, Eski Anadolu Türk?esi, Osmanl?ca, ?a?da? Türkiye Türk?esi ile Anadolu, Rumeli, K?br?s ve Kerkük a??zlar?ndan al?nan toplam 316.000 s?zcük bulunmaktad?r.

20 Ekim 2008 tarihinde 6. Uluslararas? Türk Dili Kurultay?'n?n a??l???nda d?nemin ba?bakan? Recep Tayyip Erdo?an taraf?ndan 616.767 s?z varl??? i?eren Büyük Türk?e S?zlük ?al??mas? Türk Dil Kurumu sitesi üzerinden sanal ortamda kullan?ma a??ld?. Türk Dil Kurumunun tüm s?zlüklerini bir araya getiren bu s?zlük Güncel Türk?e S?zlük yan? s?ra 1948-2008 y?llar? aras? yay?mlanm?? tüm Bilim ve Sanat Terimleri S?zlüklerini, Türkiye Türk?esi A??zlar? S?zlü?ünü, Yer Adlar? S?zlü?ünü, Ki?i Adlar? S?zlü?ünü, Atas?zleri ve Deyimler S?zlü?ünü, Türk?ede Bat? K?kenli Kelimeler S?zlü?ünü, Türk Leh?eleri S?zlü?ünü, Tarama S?zlü?ünü, E? ve Yak?n Anlaml? Kelimeler S?zlü?ünü ve Z?t Anlaml? Kelimeler S?zlü?ünü i?ermekteydi. 2009 y?l?nda d?nemin Türk Dil Kurumu ba?kan? ?ükrü Haluk Akal?n Büyük Türk?e S?zlük'ün kitap olarak bas?laca??n? duyurdu. Kitap ?n haz?rl?klar? s?ras?nda Atas?zleri ve Deyimler S?zlü?ü, Türk?ede Bat? K?kenli Kelimeler S?zlü?ü, Türk Leh?eleri S?zlü?ü, Tarama S?zlü?ü ve E? ve Yak?n Anlaml? Kelimeler S?zlü?ü ?al??madan ??kart?larak s?z varl??? say?s? 570.723'e dü?ürüldü. 2012 y?l?nda ?ükrü Haluk Akal?n'?n Türk Dil Kurumu ba?kanl??? g?revinden ayr?lmas?yla Büyük Türk?e S?zlük'ün kitap ?al??mas? devam etmedi. 2019 y?l?nda Türk Dil Kurumu ba?kan? Gürer Gülsevin taraf?ndan yürütülen yeni genel a? ve yeni ?evrimi?i s?zlük sayfas?na ge?i? ?al??malar? s?ras?nda Büyük Türk?e S?zlük'ün sanal ortamdaki kullan?m? sonland?r?ld? ve bu s?zlük ile ilgili bilgiler Türk Dil Kurumu sitesinden kald?r?ld?.

Türk Dil Kurumu taraf?ndan dilde ya?ayan geli?melerin yans?t?ld??? Güncel Türk?e S?zlük'ün 2023 y?l?ndaki 12. bask?s?nda 64.994 kelime ve 33.744 deyim, atas?zü, birle?ik fiil ve birle?ik ifade olmak üzere toplam 98.738 madde, 132.548 a??klama ve Türk edebiyat?ndan se?ilmi? 45.362 ?rnek cümle bulunmaktad?r.

Türk?edeki yabanc? k?kenli s?zcükler

Türk?enin ula??labilen en eski kaynaklar?ndaki (Orhun Yaz?tlar?) yabanc? s?zcük oran? 1%'in alt?ndayd?. Uygurlardan günümüze gelen metinlerde ?in, Sogot, Sanskrit dilleri gibi bir?ok yabanc? dilden Türk?eye giren kelimelerin oran? %2 ile %5 aras?ndad?r. ?slamiyet'in kabulünden itibaren Türk?edeki yabanc? unsurlar eserden esere farkl?l?k g?stermek üzere artm??t?r. 11. yüzy?la ait Kutadgu Bilig'de bu oran %1,9 dolay?ndad?r. Kutadgu Bilig'den 150-200 y?l sonra yaz?ld??? anla??lan Atebetü'l Hakay?k'ta yabanc? kelime oran? %20'ye yükselmi?tir. Eski Anadolu Türk?esine gelindi?inde ise yabanc? kelime oranlar? Yunus Emre'de %13, A??k Pa?a'n?n Garibnamesi'nde %20, Ahmet Fakih'in ?arhnamesi'nde %28'dir. 15. yüzy?l sonlar? ve 16. yüzy?l?n ba?lar?nda ba?layan Yeni Türk?e (Osmanl? Türk?esi) d?neminde Arap?a ve Fars?a kelimeler Türk dilinde a??rl?k kazanm??t?r. Bu d?nemde yabanc? kelimeler Divan Edebiyat? temsilcilerinden Bak?'de %65, Nef‘?'de %60 ve Nab?'de %54'e yükselir. Tanzimat d?neminde ise Nam?k Kemal'de %62, ?emsettin Sami'de %64, Ahmet Mithat'ta %57 düzeyindedir. Bu oranlar 1965'e kadar %25'e dü?mü?tür.

1931 y?l?nda, yani Türk Dil Kurumu kurulmadan bir y?l ?nce gazetelerde haber dilinde %35 oran?nda Türk?e k?kenli s?zcük kullan?lm??ken 1933'te, yani TDK kurulduktan bir y?l sonra, bu oran %44'e ula?m??, 1936'da ise %48 olmu?tur. Türk?e s?zcüklerin oran? 1946'da %57'ye ula?m??t?r. 1950'den ba?layarak Türkiye'de de dil, politikaya ara? edilir olmu?; bu ba?lamda ?ncelikle 1945'te Türk?ele?tirilmi? bulunan Anayasa metni yürürlükten kald?r?larak Te?kilat-? Esasiye Kanunu metni yürürlü?e konmu?tur. Bu d?nemden ba?layarak sa? e?ilimli hük?metler daha ?ok Osmanl?ca, sol e?ilimli olanlar da Türk?e k?kenli ??eler kullan?r olmu?lard?r. Türk?e s?zcüklerin oran? 1951'de %51'e dü?mü? ve 1956'da da ayn? oranda (% 51) kullan?lm??t?r. 1956 y?l?nda Ak?am gazetesinde ortalama %54.3 oran?nda Türk?e s?zcük kullan?l?rken Hürriyet gazetesinde ayn? y?lda %43 oran?nda Türk?e s?zcük kullan?lm??t?r. 1961'de %56'ya, 1965'te %60.5'e yükselmi?tir. 1977 y?l?nda Cumhuriyet gazetesinde %75.5, Tercüman gazetesinde %66.5 oran?nda Türk?e s?zcük kullan?lm??ken 1980 y?l?nda Cumhuriyet gazetesinde %81, Tercüman gazetesinde %72 oran?nda Türk?e s?zcük kullan?lm??t?r. Sonu?ta her iki gazetenin Türk?e s?zcük kullan?m?nda %9 oran?nda bir fark ortaya ??kmaktad?r, ancak gazete haber dilinde kullan?lan Türk?e s?zcüklerin ortalama oran? %70'in üstüne ??km??t?r. Tercüman gazetesindeki 1985-1990 y?llan aras?nda % 68.5 ile %70.3 aras?nda Türk?e s?zcük kullan?lm??ken ayn? d?nemde Cumhuriyet gazetesindeki haberlerde %71.5 ile %74.1 aras?nda Türk?e s?zcük kullan?lm??t?r. Bir ba?ka deyi?le bu d?nemde Tercüman'da %69.6, Cumhuriyet'te ise %72 oran?nda Türk?e s?zcük kullan?lm??t?r. B?ylece 1950'lerde ba?layan ve gazetelerin haber dillerinde %9-11 aras?nda de?i?en bir farka dayanarak sürdürülen "Osmanl?ca-(?z) Türk?e" sava??m?, 1985-1990 d?neminde de?i?ik tutumlar aras?ndaki fark?n %2.4'e inmesiyle sona ermi?tir.

Osmanl? d?neminde bas?lan Kamus-? Türk?, Lügat-i Naci, Mükemmel Osmanl? Lügati, Resimli Kam?s-i Osman?, Mükemmel Kamus-I Osman?, Türk Lügati ve Cumhuriyet d?neminde bas?lan Yeni Türk?e Lügat, Büyük Osmanl?ca-Türk?e S?zlük, Osmanl?ca Türk?e Ansiklopedik Lügat, Osmanl?ca-Türk?e S?zlük, Osmanl?ca-Türk?e Ansiklopedik S?zlük, Osmanl?ca Türk?e Lügat, Hayat Büyük Türk S?zlü?ü, TDK Türk?e S?zlük, Büyük Türk?e S?zlük ve Misalli Büyük Türk?e S?zlük incelenerek yap?lan ?al??mada sadece ana/k?k kelimeler dikkate al?narak s?zcük k?kenlerinin Osmanl?ca s?zlüklerde %62'si Arap?a, %21'i Fars?a, %13'ü Türk?e ve %4'ü bat? dillerinden oldu?u; Türk?e s?zlüklerde ise %38'i Arap?a, %36's? Türk?e, %16's? Bat? dillerinden, %10'u Fars?a oldu?u tespit edilmi?tir. Türk Dil Kurumunun 1998 tarihli 9. bask? Türk?e S?zlü?ü'ndeki kelimelerin ana/k?k halleri dikkate al?narak yap?lan ?al??mada ise %35'inin Arap?a, %34'ünün bat? dilleri, %24'ünün Türk?e, %7'sinin Fars?a oldu?u sonucuna var?lm??t?r.

Türk Dil Kurumunun 1988 tarihli 8. bask? Türk?e S?zlü?ü üzerine yap?lan ba?ka bir incelemede s?zlükte yer alan kelimelerden 29.942'sinin Türk?e, 13.244'ün ise yabanc? k?kenli oldu?u tespit edilmi?tir. Türk?e k?kenli kelimelerin genel toplam i?indeki oran? %69.3, yabanc? k?kenli kelimelerin genel toplam i?indeki oran? ise %30.6'd?r. En ?ok 6914 s?zcük ile Frans?zca, daha sonra 3174 Arap?a ve 1850 Fars?a s?zcük vard?r.

2005 tarihli 10. bask? Türk?e S?zlük'teki s?zlerin k?kenlerine ait say?sal d?küm Türk Dil Kurumu taraf?ndan 6463 Arap?a, 4974 Frans?zca, 1374 Fars?a, 632 ?talyanca, 538 ?ngilizce, 399 Yunanca, 147 Latince kelime olarak a??klanm??t?r. Bu a??klamadan yola ??k?larak Türk?e S?zlük'teki kelimelerin %85.58'i Türk?e iken; %5.83'ü Arap?a, %4.73'ü Frans?zca, %1.22'si Fars?a, %0.43'ü ?ngilizce, %0.36's? Rumca k?kenli oldu?u varsay?lmaktad?r. 11. ve 12. bask? Türk?e S?zlükler i?in Türk Dil Kurumunun kelime k?kenlerine ili?kin say?sal d?kümü bulunmamaktad?r.

Her ne kadar Atatürk'ün dil devrimi ile Türk?e, k?keni Arap?a ve Fars?a olan s?zcüklerden ar?nd?r?lmaya ?al???ld?ysa da, dil devriminin politik etkenlerle aksamas?ndan ?türü bu iki dilden s?zcükler, Frans?zca s?zcüklerle birlikte Türk?e s?zlü?ünün ?nemli bir b?lümünü olu?turmay? sürdürmektedir. Ancak Arap?a ve Fars?adan gelmi? s?zcüklerin bir b?lümü o denli Türk?ele?mi?tir ki Arap veya Fars dilindeki durumundan olduk?a farkl?d?r ve kimi s?zcüklerin anlam? da farkl?la?m??t?r.

Anlam farkl?l???na sahip Türk?edeki yabanc? s?zcükler:

• Arap?adan dilimize ge?mi? Aramice/Süryanice k?kenli ‘’millet’’ s?zcü?ü Arap?ada “dini cemaat” anlam?nda iken Türk?ede “ulus” anlam?ndad?r.
• Fars?adan Türk?eye ge?mi? ‘’tenha’’ s?zcü?ü Fars?ada “yaln?z ki?i” anlam?ndayken Türk?ede “?ss?z yer” anlam? kazanm??t?r.
• Arap?ada “tecavüz” s?zcü?ü “haddi a?ma” anlam?ndayken Türk?ede daha ?ok “?rza sald?r?” anlam?n? kazanm??t?r.
• Fars?ada “mert” s?zcü?ü “erkek” anlam?ndayken Türk?ede “yi?it ki?i” anlam?ndad?r.
• Arap?ada “ihanet” s?zcü?ü a?a??lama anlam?ndayken Türk?ede “h?yanet etme”, “aldatma” anlam?ndad?r.
• Frans?zcadan Türk?eye ge?en Latince k?kenli “torpil” s?zcü?ü “su alt? bombas?” anlam?ndayken Türk?ede “kay?r?lan ki?i” anlam? kazanm??t?r.
• Frans?zcada “j?n” s?zcü?ü “gen?” anlam?ndayken Türk?ede “ba?rol erkek oyuncu” anlam? kazanm??t?r.
• Arap?ada “tehlike”, “y?k?m” anlam?ndayken Türk?ede “mahvolma olas?l???” anlam?ndad?r.
• Arap?ada “teklif”, “sorumluluk” ve “zahmet yükleme” anlam?ndayken Türk?ede “?nerme” anlam? kazanm??t?r.
• Arap?ada “tuhaf”, “hediyeler” anlam?ndayken Türk?ede “de?i?ik, gülün?” anlam? kazanm??t?r.

Yabanc? k?kenli s?zcüklerden baz? ?rnekler:

• Arap?adan: insan, asker, hain
• Fars?adan: ate?, rüzgar, dü?man
• Frans?zcadan: kuzen, kuaf?r, hoparl?r, detay, anten, tuvalet, polis
• ?talyancadan: politika, fanila, kundura
• ?ngilizceden: pikap, video, ?ita, medya, sandvi?
• Yunancadan: liman, kiraz
• Almancadan: ?alter, general, panzer

?z Türk?e Yasaklar?

1983 y?l?nda Türk Dil Kurumunun dernek tüzel ki?ili?ine son verilmesiyle ?z Türk?ecilik ?al??malar? durduruldu. 20 Aral?k 1984 tarihinde TRT Genel Müdürü Tunca Toskay; dibilimci Hamza Zülfikar ve Ahmet Bican Ercilasun dan??manl???nda y?netim kurul karar? ile dil devrimi ve sonras?nda türetilmi? anlat?, bellek, benzeti, betimlemek, deneyim, devrim, do?a, ekin, esin, etkin, gereksinim, g?rsel, imge, kar??n, kuram, ku?ku, olanak, ?rne?in, ?ykü, ?zgür, ?zveri, sanal, s?nav, ulus, yan?t, yapay, yap?t, ya?am gibi 205 s?zcü?ü yasaklayan gizli bir karar yay?mlad? ve bunu TRT'nin tüm birim ve müdürlüklerine iletti. Daha sonra bu yasakl? s?zcükler listesi Mill? E?itim Bakanl???, Emniyet Genel Müdürlü?ü, Devlet ?statistik Enstitüsü gibi di?er kurumlar?n kitap, bro?ür ve kurum i?i yaz??malar?nda da uygulanmaya ba?land?.

Türk?edeki yabanc? k?kenli s?zcüklerin Türk?e kar??l?klar?

Türk?ede ?ze d?nü? ve ?z Türk?eyi koruma ?al??malar? neticesinde Türk Dil Kurumu taraf?ndan bir?ok yabanc? kelimenin Türk?e kar??l?klar? ?nerilmi?tir.

?rnekler:

• Arap?a "kelime" yerine Türk?e "s?zcük".
• Arap?a "cevap" yerine Türk?e "yan?t".
• Arap?a "vazife" yerine Türk?e "g?rev".
• Frans?zca "aksiyon" yerine Türk?e "eylem".
• Frans?zca "akt?r" yerine Türk?e "oyuncu".
• Frans?zca "aktif" yerine Türk?e "etkin".
• Fars?a "?ehre" yerine Türk?e "yüz".
• Fars?a "ahenk" yerine Türk?e "uyum".
• Fars?a "beste" yerine Türk?e "ezgi".
• Fars?a “arzu” yerine Türk?e "istek".
• ?ngilizce "selfie" yerine Türk?e "?z?ekim".
• Arap?a "zaman" yerine Türk?e "süre".
• Arap?a "vatan" yerine Türk?e "yurt".
• ?ngilizce "update" yerine Türk?e "güncelleme".
• ?talyanca "abluka" yerine Türk?e "ku?atma".
• Fars?a "nank?r" yerine Türk?e "iyilikbilmez".

Türk?eden di?er dillere ge?mi? s?zcükler

Di?er dillere ge?mi? s?zcüklerin hepsi Türki k?kenli olmamakla birlikte Osmanl?'n?n etkisiyle Osmanl? Türk?esi Balkan, Kafkas ve Orta Do?u co?rafyas?nda ya?am?? Yunan, Ermeni, Slav ve Arnavut halklar?n?n dilleri üzerinde ?nemli etkiler b?rakm??t?r. Osmanl? Türk?esi arac?l???yla bir?ok Arap?a ve Fars?a s?zcük de di?er dillere ge?mi?tir ve bunlar ilgili dillerde Türk?e olarak bilinir.

Türk?enin imparatorluk dili olmas?n?n, ?ok say?da kom?u ülkeye s?zcük vermesine neden oldu?unu belirten Dr. Günay Kara?aa?, Türk?e Verintiler S?zlü?ü adl? ?al??mas?nda di?er dillere ge?en 20 binden fazla s?zcük oldu?unu belirtmi?tir. S?rp?ada 9000, Ermenicede 4260, Bulgarcada 3500, Fars?a, Rumence, Arnavut?a ve Yunancada 3000, Rus?ada 2500, Arap?a ve Macarcada 2000, Ukraynacada 800, ?ngilizcede 470, ?incede 300, ?talyancada 146, Almancada 166, Urducada 227 ve ?ek?ede 248 Türk dili k?kenli s?zcük oldu?unu belirtmi?tir.

Di?er dillerdeki Türk?e k?kenli s?zcüklerden baz? ?rnekler:

• a?a: Arap?a "agha", Fars?a "ā?āy", Ermenice "??? (a?a)",
• pa?a: Arap?a "ba?a", Fars?a "pa?a", ?ngilizce "pasha", Yunanca "πασ?? (pasás)", Rus?a "паша? (pa?á)"
• bey: Arap?a "???? (bāy)", Yunanca "μπ?η? (béis)", Ermenice "??? (bek)", ?ince "巴依 (Bā yī)”
• d?ner/?evirme: Arap?a "shawarma"
• abla: Arap?a "???? (ab?a)"
• bac?: Fars?a "?????? (bājī)"
• ütü: Arap?a "???? (uwti)"
• dü?me: Arap?a "???? (diqma)"
• d??ek: Arap?a "???? (do?ak)"
• oda: Arap?a "???? (?ō?a)", Yunanca "οντ?? (ontás)", Kürt?e "ode", Arnavut?a "od?"
• yava? yava?: Arap?a "????? ????? (yawā? yawā?)"
• bayrak: Arap?a "??????? (bayraq)", Ermenice "?????? (payrax)", Fars?a "???? (beyraq)", S?rp?a “ба?р?а?к”
• b??ak: Macarca "bicska"
• cac?k: Yunanca "tzatziki", Ermenice "?a??x", Arap?a "jajīk",
• ?aprak: Almanca "Schabracke"
• dilma? (?evirmen): Almanca "Dolmetscher"
• dolma: ?ngilizce "dolma", Yunanca "dolmadaki", Arap?a "?ulma", Ermenice "tolma", Gürcüce "?olma"
• k??k: Slavca, Almanca "Kiosk"
• ordu: Almanca, ?ngilizce ve Frans?zca "Horde", Arap?a "???????? (?ur?iyy)", ?ince "甌脫 (ōu tuō), Urduca " ???? (urdū)"
• yelek: ?ngilizce ve Frans?zca "gilet", ?spanyolca "gileco, jaleco, chaleco", Arap?a "jalikah"
• yo?urt: ?ngilizce "yoghurt", Frans?zca "yaourt", Almanca "Joghurt", ?spanyolca "yogur", Yunanca "yiaorti"
• baklava: Arap?a "?????????? (baqlāwa)", Ermenice "??????? (p?axlava)", Yunanca "μπακλαβ?? (baklavás)"
• konak: Ermenice "????? (xonax)", ?ngilizce "konak", Yunanca "κον?κι (konáki)", Arnavut?a "konák"
• kavurma: Arap?a " ?????????? (qāwurma)", Fars?a "?????? (qāwurma)", Ermenice "???????? (?avurma)"
• kur?un: Ermenice "??????? (xu??in)", S?rp?a "ку?ршум"
• oyun: Ermenice "???? (ōyin)", Arap?a "???? (?uyun)", Gürcüce "???? (oini)"
• ?avu?: Arap?a "??????? (jāwī?)", ?ngilizce "chiaus", Yunanca "τσαο?ση? (tsaoúsis)", Fars?a "????(?avu?)", S?rp?a "ча??ш"
• tetik: Arap?a "??? (tatak, titik)"
• b?lük: Arap?a "?????? (bulūk)", Ermenice "?????? (boluk)", Arnavut?a "bylyk"
• tek: Arap?a "?? (tekk)", Fars?a "?? (tak)", Ermenice "??? (t?ak?)"
• sa?ma: Fars?a "????? (sa?me)", Kürt?e "sa?me"
• kuzu: Arap?a " ?????? (qūzī)", Ermenice "????? (xuzi)"
• kaymak: ?ngilizce "kaymak", Yunanca "κα?μ?κι (ka?máki)", Fars?a "????? (qeymaq)", Rus?a "каймак (kajmak)"
• merak: Yunanca "μερ?κι (meráki)", Ermenice "????? (mē?ak?)"
• yaka: Arap?a "?????? (yāqa)", Yunanca "γιακ?? (giakás)", Arnavut?a " jak?"
• do?ru: Arap?a "???? (du?ri)", ?branice "????? (du?ri)"
• day?: Fars?a "????"
• tak?m: Arap?a "?????? (?āqim)", Kürt?e "taqim"
• kald?r?m: Yunanca "καλντερ?μι n (kalnterím)"
• sancak: Arap?a "??????? (sanjaq)", ?ngilizce "sanjak", ?talyanca "sangiacco", Frans?zca "sandjak"
• süngü: Arap?a "????????? (sunkiyy)", Ermenice "????????? (sünkü)"
• ata: Fars?a "???", ?ince "爹 (Diē)"
• oturak: Fars?a "?????"
• ocak: Fars?a "???? (ojaq)", Yunanca "τζ?κι (tzáki)",
• Arslan: Fars?a "?????? (arsalan)", Arap?a "???????? ya da ?????? (a?lān)", Ermenice "????? (aslan)"
• Arma?an: Fars?a "?????? (arma?an)"
• k?yma: Yunanca "κιμ?? (kimás)", Fars?a "???? (qime)", ?ngilizce "keema"
• ayran: Arap?a "???????? (?ayrān)", Yunanca "αρι?νι (ariáni)", Leh.e "ajran", ?ngilizce "airan"
• yaprak: Kürt?e "yaprakh", Arap?a "???? (yabra?)", Ermenice "?????? (yap?rax)"
• buz: Arap?a “??????/booza (dondurma)”

Türk?e san?lan yabanc? k?kenli s?zcükler

Baz? Türk?e k?kenli kabul edilen s?zcüklerin, Sevan Ni?anyan gibi ?e?itli ki?iler taraf?ndan yabanc? k?kenli olduklar? iddia ediliyor. ?zellikle So?dcadan birtak?m al?nt? ger?ekle?ti?i san?l?yor ya da tersine Türk?eden So?dcaya. Bu durumda kimin kimden al?nt? yapt??? kesinlik kazanmam??t?r, ba?ka bir olas?l?k ise kar??l?kl? etkilenme de s?z konusu oldu?udur. Bu durum, Eski Türkler ve So?dlar?n i? i?e ya?ad?klar?ndan kaynaklanabilir. Bunun yan?nda Toharca, Orta Fars?a ve Türk?e kar??l?kl? etkilenme oldu?u ?ng?rülüyor. ?in'de Uygur Türklerinin ya?ad??? ve ?zerkli?e sahip olan Sincan (Do?u Türkistan) b?lgesinde ?rani olan Part?a, Orta Fars?a, So?dca ve Sakaca dillerinden yaz? buluntular tespit edilmi?tir. Bunun yan? s?ra Hint-Avrupa dil ailesinin i?inde ayr? gruba ait olan Toharcadan da yaz?lar bulunmu?tur.

Türk?e olmad??? san?lan s?zcüklerin k?kleri hakk?nda yakla??mlar:

S?zcük	K?ken	Etimolojik Kaynak
ak?am	So?dca: χ?ām	Sevan Ni?anyan 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi. Süer Eker (sayfa 244) 1 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
acun	So?dca: ajūn (oku: acūn)	Sevan Ni?anyan 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
ba???	Yeni Fars?a/Orta Fars?a: baχ?	Sevan Ni?anyan 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
bayram	Orta Fars?a: paδrām, So?dca: patrām	Sevan Ni?anyan 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
bor?	So?dca: pūr?	Sevan Ni?anyan 20 Kas?m 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
esen	Yeni Fars?a/Orta Fars?a: āsān	Sevan Ni?anyan 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
kad?n	So?dca: χwatēn	Sevan Ni?anyan (1) 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi. Sevan Ni?anyan (2) Süer Eker (sayfa 260) 1 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
pis	Yeni Fars?a: pīs, Avesta: paesa-	Sevan Ni?anyan 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
yard?m	Türk?e, Yeni Fars?a: yārīdan	Sevan Ni?anyan 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.

Bu s?zcüklerin k?kenleri hakk?nda farkl? de?erlendirmeler i?in Hasan Eren'in k?kenbilim ?al??malar?na da bak?labilir.

Unutulmu? s?zcükler

Türk?ede ?ok say?da unutulan ve daha günlük hayatta kullan?lmayan ya da yaln?zca ?zel terimlerde kullan?lan saf Türk?e s?zcükler vard?r. Bu s?zcükler TDK taraf?ndan sonradan türetilmi? s?zcüklerle kar??t?r?lmamal?. Bunlar Orta ?a?'da da kullan?lmaktayd? ve bugünkü yabanc? uyruklu s?zcükler i?in kar??l?k olarak al?nabilir. TDK bu s?zcüklerin ?o?unu eskimi? olarak tan?mlar. Baz? ?rnekler:

?zgele?mi?1 Türk?e	?z Türk?e	K?kensel Kaynak
ate? (Fars?a)	od	TDK Sevan Ni?anyan 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
ayna (Fars?a)	g?zgü	TDK
cam (Fars?a)	s?r?a	TDK Sevan Ni?anyan 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
damat (Fars?a)	güveyi	TDK
hasta (Fars?a)	sayr?	TDK Sevan Ni?anyan 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
ho? (Fars?a)	yah??	TDK Sevan Ni?anyan 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
rüzgar (Fars?a)	yel	TDK Sevan Ni?anyan 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
sonbahar (bahar Fars?a)	güz	TDK Sevan Ni?anyan 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
ilkbahar (bahar Fars?a)	yaz	Tdk

¹ ?zge (T.) s?zcük anlam? 'ba?ka'd?r. Burada kullan?m? 'yabanc?'d?r.

Ayr?ca bak?n?z

• Türk?enin ses ?zellikleri
• Türk dilleri
• Türk?edeki yabanc? k?kenli s?zcüklerin Türk?e kar??l?klar?
• Türk?edeki Fars?a k?kenli kelimeler listesi
• Uluslararas? Türk?e Olimpiyatlar?
• En uzun Türk?e kelime
• Yabanc? dil olarak Türk?e e?itimi
• Türk?enin verintileri
• ?z Türk?e

D?? ba?lant?lar

• Türk Dil Kurumu21 A?ustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
• Türk Dil Kurumu - Büyük Türk?e S?zlük
• Türk Dil Kurumu - Türkiye Türk?esi A??zlar? S?zlü?ü
• Türk Dil Kurumu - Ki?i Adlar? S?zlü?ü
• Türk Dil Kurumu - Türk Leh?eleri S?zlü?ü
• Türk Dil Kurumu - Türk?ede Bat? K?kenli S?zcükler S?zlü?ü
• Türk?e S?zlük