大数据优化服务 黑科技创造价值 智慧旅游来势猛
| Fars?a | |
|---|---|
| ????? | |
 Fars?an?n yayg?n olarak kullan?lan adlar?: Farsi, Parsi, Deri ve Taciki. | |
| Telaffuz | Fars? |
| B?lge | ?ran,[1] Afganistan,[2] Tacikistan, ?zbekistan,[3] Rusya,[4] Azerbaycan,[5] Kuveyt,[6] Irak[7] |
| Etnisite | Farslar |
| D?nem | 2019[5][8] 130 milyon[9] |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa
|
| Diyalektler | Bat? Fars?as?
|
| Yaz? sistemi | Arap (Fars alfabesi) Kiril (Tacik alfabesi) ?brani alfabesi |
| Resm? durumu | |
| Resm? dil |  ?ran[15] Afganistan Tacikistan Rusya*  Da??stan[16]
|
| Denetleyen | Fars Dili ve Edebiyat? Akademisi (?ran) Afganistan Bilimler Akademisi (Afganistan) Rudaki Dil ve Edebiyat Enstitüsü (Tacikistan) |
| Dil kodlar? | |
| ISO 639-1 | fa |
| ISO 639-2 | per (B) fas (T) |
| ISO 639-3 | fas – kapsay?c? kod Bireysel kodlar: pes – Bat? Fars?a prs – Derice tgk – Tacik?e aiq – Aymak?a bhh – Buhori dili haz – Hazaragi jpr – Cidi phv – Pahlavani deh – Dehwari jdt – Cuhuri ttt – Tat?a |
| Glottolog | fars1255 Farsic[17] |
 Fars?a'n?n konumu. | |
 Fars?a konu?lan ülkeler Resmi dil
1,000,000'dan fazla konu?an
500,000 - 1,000,000 konu?an
100,000 - 500,000 konu?an
25,000 - 100,000 konu?an
25,000'den az konu?an | |
Fars?a ya da Pers?e (Fars?a: ?????; Farsi, ?????, Parsi veya ???? ?????; zaban-e Farsi), Hint-Avrupa dillerinin ?ran dilleri koluna ait bir bat? ?ran dilidir. Ba?ta ?ran olmak üzere, kuzeyde Rusya[18] ve Azerbaycan,[19] do?uda Afganistan ve Tacikistan, Orta Asya'da ?zbekistan[3] ve Basra K?rfezi üzerinde Kuveyt[6], Irak[7] ve Bahreyn[20] gibi ülkelerde 100 milyonun üzerinde ki?i taraf?ndan konu?ulmaktad?r.[5] Antik Pers halk?n?n konu?tu?u dilden türemi?tir.[21][22]
Fars?a ve leh?eleri ?ran, Afganistan, Tacikistan ve Rusya'da[16] (Da??stan) resm? dil statüsündedir. ?ran,[1] Afganistan,[2] Tacikistan, ?zbekistan,[3] Rusya,[4] Azerbaycan[5] ve Kuveyt[6] ve Irak[7] gibi Basra K?rfezi ülkelerinde 100 milyondan fazla ki?inin[5] anadili Fars?ad?r. Hindistan ve Pakistan ba?ta olmak üzere di?er ülkelerde de bir o kadar daha ki?inin bu dili konu?tu?u tahmin edilmektedir. 2006 y?l?nda UNESCO'ya Fars?ay? da "Uluslararas? Ana Dil" statüsündeki dillerden biri olarak se?mesi ?nerilmi?tir.Fars?a tarih boyunca Bat? Asya, Orta Asya ve Güney Asya merkezli ?e?itli imparatorluklar taraf?ndan prestijli bir dil olarak kullan?lm?? ve kabul edilmi?tir.[23]
Modern Fars?a ise Sasani ?mparatorlu?u'nun (MS 224-651) resmi dili olan Orta Fars?a ve ondan ?nce Birinci Pers ?mparatorlu?u'nda (M? 550-330) kullan?lan Eski Fars?an?n devam?d?r.[24][25] Antik Pers halk?n?n konu?tu?u ?ran'?n güneybat?s?ndaki Pars (Persia) b?lgesinde ortaya ??km?? ve türemi?tir.[26] Dilbilgisi bir?ok Avrupa dilinin dil bilgisine benzerdir.[27]
Fars?a, yüzy?llar boyunca Orta Asya, Güney Asya ve Orta Do?u'da prestijli bir kültür dili olmu?tur ve kom?u ülkelerin dillerini, ?zellikle de Orta Asya, Kafkasya ve Anadolu'daki Türk dillerini etkilemi?tir. Arap?a ve Mezopotamya dilleri üzerindeki etkisi ise daha azd?r.[28] Fars?a, ?slam Dünyas?'n?n ikinci kültürel dilidir. ?slam klasiklerinin ?zellikle tasavvufla ilgili olanlar? bu dilde yaz?lm??t?r. ?iirsel ve melodik a??rl??? olan bir dildir.[29] Bat?da Osmanl? ?mparatorlu?u,[30] Güney Asya'da Babür ?mparatorlu?u ve Afganistan'daki Pe?tunlar gibi anadili olmayanlar taraf?ndan da resmi olarak bir bürokrasi dili olarak kullan?lm??t?r.
?ngiliz s?mürgecili?inden be? yüz y?l ?nce Hindistan ve civar?nda ikinci dil olarak yayg?n bir ?ekilde kullan?lmaktayd?. Güney Asya'da kültür ve edebiyat dili kabul edilmi?ti. Mo?ol ?mparatorlu?u zaman?nda ise resm? dil oldu. Fars?an?n b?lgedeki tarihsel etkilerinin kan?t? Hindustan?, Ke?mirce, Pencap?a, Sindh?, Gücerat?a, Bengalce ve hatta Telugu dilleri üzerindeki süregelen etkisinden ve b?lgede ?ran edebiyat?n?n hala sevilmesinden anla??labilir. ?zellikle Urduca, Fars?an?n Arap?a, Türk?e ve Güney Asya'n?n b?lgesel dillerinin kombinasyonudur. Hindistan Mo?ol ?mparatorlu?u'nun Müslüman b?lgelerinde yo?un bir ?ekilde kullan?lm??t?r.
Etimolojisi
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Fars?a kelimesi, Orta Fars?adaki Pārsīg (????????????) kelimesinden gelmektedir. Bu kelime, "Pārs" kelimesine -īg s?fat ekinin eklenmesi sonucu ortaya ??km??t?r ve "Pārs" [?a]" anlam?na gelmektedir. Pārs, Fars?an?n ortaya ??kt??? ?ran'?n güneybat?s?ndaki Fars eyaletidir. Eski Fars?ada Parseh (????????) denmekteydi.[31] ?slam sonras? Arap?ada "p" harfinin bulunmamas?na ba?l? olarak ?nceleri Pārsī olarak adland?r?lan dil Fārsī olarak s?ylenmeye ba?lam??t?r.[32] Fars?a, M.?. 550-330 y?llar? aras?nda ?ran'da hüküm süren Parsa halk?n?n konu?tu?u dilden gelmektedir. Osmanl?'da Faris?, Fars?, Pars?a, Pars? olarak adland?r?lm??t?r. Pers ?mparatorlu?unun resm? dili oldu?u d?nemde imparatorluk s?n?rlar? i?erisinde ?ok geni? bir b?lgede konu?ulmaktayd?. 18. yüzy?lda ?ngilizler yasaklayana kadar Hindistan'daki mahkemelerde resm? dildi. Delhi'deki K?z?l Kale'nin duvarlar?nda ?u cümle yer al?r:
"Agar ferd?s dar cahan ast ham?n ast o ham?n ast o ham?n ast"
(E?er dünyada cennet varsa; buradad?r, buradad?r, buradad?r!)
Arap?a'da "p" harfi olmad???ndan Fars? ?eklinde telaffuz edilmeye ba?lanm??t?r. Fars?a büyük de?i?ime u?rayarak günümüzdeki halini alm??t?r.
Tarihi
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]?ran dilleri genel olarak Eski (Antik), Orta ve Yeni (Modern) olmak üzere ü? d?neme ayr?lmaktad?r. Bu d?nemler ?ran tarihinin ü? d?nemine denk gelmektedir. Antik d?nem, kabaca milattan ?nceki d?neme (kabaca Ahameni? ?mparatorlu?u d?nemi), orta d?nem ise Sasani ?mparatorlu?u d?neminde denk gelmektedir. Yeni d?nem, günümüze kadar olan d?nemdir.[33] Fars?a ?ran dillerinin bu ü? d?nemine ait ?zellikleri ta??d??? belgelenen tek ?ran dilidir.[34] Bu noktada Fars?a ?u ?ekilde kategorize edilebilir:
- Eski Fars?a
- Orta Fars?a
- Klasik Fars?a
- ?a?da? Fars?a
Fars?a'n?n do?u?u
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Fars?a ?ran b?lgesinde do?mu?tur. ?ran'?n ?slamla?mas? sonucunda Arap?adan, Türkler'le olan siyasi ili?kiler ve b?lgedeki Türk hakimiyeti sonucunda da Türk?eden etkilenmi?tir. Fars?a, Hint-Avrupa Dil Ailesinin Asya kolunda yer al?r ve di?er Hint-Avrupa Dilleri ile ?nemli ?l?üde benzerlik g?sterir. Dil bilgisi ve dil yap?lar? ba?l?ca sebepleridir. Dillerinin yar? ?ekimli bir dil olmas? ve Proto-Hint Avrupa dilinden gelmi? olmas? buna bir nedendir. Fars?a, Hint-Avrupa dil ailesinde yer almas?na ra?men Fars?ada s?zcük bükümlemeleri yaln?zca eylemlerdeki geni? zaman ve emir kiplerinde g?rülür (bu durumlar ?lk ?a? d?nemi Fars?as?ndan kalmad?r); yani Arap?a, ?ngilizce ve Almancada s?k g?rülen s?zcük bükümlemeleri Fars?ada ender olarak g?rülür. Fars?ada geni? zaman ve emir kipi d???ndaki zaman ?ekimlemelerin hepsi ekler yoluyla yap?l?r. Ayr?ca Fars?ada s?zcük türetimi s?ras?nda da eklerden yararlan?r; ancak Fars?ada ekler s?zcü?ün ba??na, ortas?na ve sonuna konur. Fars?a, gramer yap?s? a??s?ndan eklemeli bir dildir. Ayr?ca Fars?a, Hint-Avrupa Dilleri'ne ait olup eklemeli dillerin ?zelli?ini g?steren dillerden birisidir. Ayr?ca Fars?ada Almanca, Frans?zca ve ?ngilizce gibi Avrupa dillerinin gramerinde g?rülen s?zcük cinsiyetlerine de rastlanmaz.(ancak Eski Fars?ada var).
Eski Fars?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Eski Fars?aya ait en eski kay?tlar M.?. 1000'li y?llara kadar dayan?r.[35] Bilinen Eski Fars?a ?ran Platosu'nun güneybat?s?ndaki topraklarda (bugünkü Fars Eyaleti) geli?mi?tir. Eski Fars?aya dair bilinen en eski ?rnek ise M.?. 500'lerde Ahameni? ?mparatorlu?u d?neminde yaz?lm?? olan Behistun Yaz?tlar?'d?r. Eski Fars?a, ?nceleri ?ivi yaz?s?yla yaz?lm?? daha sonra da Pehlevi Alfabesi ile yaz?lmaya ba?lanm??t?r. Antik ?ran'da konu?ulmu? ve Ahameni? ?mparatorlu?u'nun resm? dillerinden biri olmu?tur. Bugün sadece ta? üzerine oyulmu? ?rnekleri kalm??t?r. Fars?ada fiilin genellikle cümle sonunda bulunmas? kural?n?n bu devirde de bulundu?u belirtilmektedir.[36]
Eski Fars?aya ait kal?nt?lar ?ran, Romanya (Gherla),[37][38][39] Ermenistan, Bahreyn, Irak, Türkiye ve M?s?r'da bulunmaktad?r.[40][41] Eski Fars?a, belgelenmi? en eski Hint-Avrupa dillerinden biridir.[42]
Orta Fars?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Sasaniler d?neminde konu?ulan ve "Pehlevice" olarak da bilinen Fars?ad?r. Zerdü?tlükle ilgili bir?ok yaz?l? belge bu dildedir. Bundahish, Arda Virafname, Mainu Khared, Pandnameh Adorbad Mehresfand bu belgelerden baz?lar?d?r.
Orta Fars?adan Yeni Fars?aya ge?i?, ü? Orta ?a? ?ran hanedan? olan Tahiriler (820–872), Saffariler (860–903) ve Saman?ler (874–999).d?neminde tamamlanm??t?r.[43]
Yeni Fars?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Yeni Fars?a ya da Modern Fars?a geleneksel olarak ü? a?amaya ayr?lmaktad?r:
- Erken d?nem Yeni Fars?a (8. ve 9. yüzy?llar)
- Klasik Fars?a (10 ila 18. yüzy?llar aras?)
- ?a?da? Fars?a (19. yüzy?ldan günümüze kadar olan d?nem)
Fars?an?n morfolojisi ve daha az ?l?üde olmakla birlikle kelime hazinesi nispeten ayn? kald??? i?in, Erken D?nem Yeni Fars?a, ?a?da? Fars?a konu?anlar i?in büyük ?l?üde anla??l?rd?r.[44]
Erken d?nem Yeni Fars?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Arap alfabesiyle yaz?lan erken d?nem Yeni Fars?a metinler ilk olarak 9. yüzy?lda ortaya ??km??t?r.[45] Erken d?nem Yeni Fars?a do?rudan Sasani ?mparatorlu?u'nun (224-651) resmi, dini ve edebi dili olan Orta Fars?an?n soyundan gelmektedir.[24]
Klasik Fars?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Klasik Fars?an?n k?keni ?ok belirgin de?ildir. Kelime k?kleri ülkenin de?i?ik kesimlerinde konu?ulan dillerden al?nt?d?r; ama kelimelerin ?o?unlu?unun k?kü "Eski Fars?a", "Pahlav?" ve Avestadand?r. Klasik yaz?mlarda ve ?iirlerde kendini g?sterir. ?ran edebiyat?n?n en büyük ?airlerinden biri olarak kabul edilen Firdevs?, bu dili Arap istilac?lardan korumak i?in 30 y?l ac? ?ekti?ini ve neredeyse dilin kaybolma noktas?nda oldu?unu ??yle belirtir:[46][47]
Otuz y?l ?ok ac? ve zorluk ?ektim
Fars?a ile Acem'i (?ran'?) dirilttim
??? ??? ???? ?? ??? ??? ??
??? ???? ???? ???? ?????
Firdevs?
Daha sonralar? Mo?ollar, ?ran'? i?gal etti?i zaman Fars kültürünü, dilini ve edebiyat?n? geni? bir alana yayd?lar. Hindistan'da mahkeme dilini Fars?a yapt?lar.
Avrupa dillerinden gelen kelimelerin Fars?ada tam kar??l??? olmad???ndan bir durumu ya da ürünü tasvir etmek i?in aynen al?nm??t?r. Teknik olmayan baz? kelimeler de, ?rne?in; mersi (te?ekkür) dile yerle?mi?tir.
?a?da? Fars?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]?a?da? Fars?a d?nemi 19. yüzy?l ile birlikte ortaya ??km??t?r. Bu yüzy?lda Ka?ar Hanedan? d?neminde Fars?an?n Tahran'da konu?ulan a?z? ?n plana ??km??t?r. Bu d?nemde Fars?ada halen ?nemli miktarda Arap?a kelime mevcuttu, ancak bu kelimelerin ?o?u Fars?a fonolojisi ve grameriyle bütünle?tirilmi? durumdayd?. Ayr?ca Ka?ar y?netimi alt?nda, ?zellikle teknolojik olmak üzere, ?ok say?da Rus?a, Frans?zca ve ?ngilizce terim Fars?aya girmi?tir. Fars dilinin yabanc? kelimelere kar?? korunmas?n?n gereklili?ine ve Fars?a yaz?m?n standartla?t?r?lmas?na y?nelik ilk ?al??malar, 1870'li y?llarda Ka?arlar d?neminde Nas?reddin ?ah d?neminde ba?lam??t?r. Nas?reddin ?ah'tan sonra Muzaffereddin ?ah taraf?ndan 1903 y?l?nda ilk Fars?a kurumunun kurulmas?na karar verilmi?tir (Ferhengistan).[48] Kurum, kelime türetmede kabul edilebilir kaynaklar olarak Fars?a ve Arap?ay? kullanm??t?r. Kurumun kurulu?unun nihai amac?, kitaplar?n yanl?? kelime kullan?m?yla bas?lmas?n? ?nlemekti. Kurum "demiryolu" i?in kulland??? rāh-āhan (Fars?a: ???????) gibi kelimeyi Fars?aya kazand?rm??t?r.1911'de Fars?aya y?nelik ba?ka bir encümen kurulmu? ve Fars?a s?zcükler Bilimsel Encümen Lügat? (Lugat-e Encumen-e Elmi) adl? bir s?zlükte derlenmi?tir. Bu s?zlük daha sonra tamamlan?p Katouzian S?zlü?ü (Ferheng-e Katuziyan) olarak yeniden adland?r?lm??t?r.[49] 1935 y?l?nda Pehleviler d?neminde Fars?an?n resmi dil otoritesi olan ve Fars?a ve di?er ?ran dilleri üzerine ara?t?rmalar yapan Fars Dili ve Edebiyat? Akademisi (Ferhengistan-e Zeban o Edeb-e Farsi) kurulmu?tur.
Fars?an?n leh?eleri
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Standart Fars?an?n ü? ?a?da? varyasyonu vard?r:
- Fars?a: ?ran'da konu?ulan ?a?da? Fars?a
- Darice: Afganistan, ?zbekistan ve Pakistan'da konu?ulan Fars?a
- Tacik?e: Tacikistan, ?zbekistan ve Rusya'da konu?ulan Fars?a. Kiril alfabesiyle yaz?l?r.
Ayr?ca ?ran, Afganistan ve Tacikistan'da standart Fars?adan biraz farkl? olan yerel leh?eler de vard?r. Lari (?ran), Hazaragi (Afganistan) ve Darwazi (Afghanistan ve Tacikistan) bunlardan baz?lar?d?r.
The Ethnologue, konu?uldu?u yerlere g?re ?u s?n?fland?rmay? ?nermektedir:
- Bat? Fars?as? veya ?ranca (?ran)
- Do?u Fars?as? (Afganistan)
- Tacik?e (Tacikistan, ?zbekistan)
- Hazaragi (Afganistan)
- Aimaq (Afganistan)
- Bukharice (?srail, ?zbekistan)
- Darwazi (Afganistan, Tacikistan)
- Dzhidi (?srail, ?ran)
- Pahlavani (Sistan eyaletinin baz? yerlerinde ve Afganistan)
?a?da? ?ran'da veya s?n?ra yak?n baz? yerlerde etnik gruplar?n konu?tu?u ba?lant?l? diller ?unlard?r:
- Luri (veya Lori), ?ran'?n güneybat?s?nda Lorestan ve Khuzestan eyaletlerinde.
- Tali? (veya Tali?i), Kuzey ?ran ve Azerbaycan'?n güney b?lgelerinde
- Tat?a (veya Tati veya E?tehardi), ?ran'?n Do?u Azerbaycan, Zancan ve Qazvin b?lgelerinde, ayr?ca Azerbaycan ve Rusya'n?n baz? yerlerinde konu?ulur. Müslüman, Musevi ve Hristiyan Tat olarak ayr?l?r.
- Darice (veya Gabri) ?ran'?n Yazd ve Kerman b?lgelerinde baz? Zerdü?tiler taraf?ndan konu?ulur. Yezd? olarak da adland?r?l?r.
Tacikler'in konu?tu?u Fars?a, Sovyet d?neminde ayr? bir edebiyat dili haline gelmi? olup geneliyle Fars?an?n bir leh?esi olmas?na kar??n ayr? bir dil say?l?r. ?ran'da ve Afganistan'da Arap k?kenli Fars alfabesi kullan?l?rken Tacikistan'da Kiril alfabesi k?kenli Tacik alfabesi kullan?l?r.
ü? leh?e kar??la?t?r?lacak olursa birbirinden ?ok farkl? olmad??? g?rülür. Afganistan Fars?as?'nda kelimeler farkl? s?ylense de ?ran Fars?as?'nda yaz?ld?klar? gibi yaz?l?rlar. Tacik Fars?as?'nda ise telaffuzdaki farklar yaz?ya da yans?r.
Yaz? sistemi
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Fars?a ?slamiyet'ten ?nce Pehlevi Alfabesi ile yaz?lm??t?r. Bugün ise ?ran ve Afganistan'da Arap alfabesi as?ll? Fars alfabesi ile, Tacikistan'da ise Kiril Alfabesi ile yaz?lmaktad?r. 1967 y?l?nda Fars?an?n Birle?mi? Milletler'in resm? esaslar?na dayanan Latin alfabesi ile yaz?lmas? ?ran taraf?ndan kabul edildi. Ancak ?slam devrimi ile beraber 2000 y?l?nda bu sistemin sadece yer isimleri i?in kullan?laca?? a??kland?.[50] Fars?ada 32 harf bulunur.
Fars?a ve di?er ?ran? Diller
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Fars?a ?ran? diller grubundaki di?er dillerle do?al olarak benzerlik g?sterir:
| Fars?a | Darice | Tat?a | Tacik?e | Zazaca | Kurman?ca | Fars? harf | Türk?e | Mazandaran dili |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ab | Ov | Ou | Об (Ob) | Awe, ou | Av | ?? | Su | ?? |
| Yek | Yak | Yeki | Як (Yak) | Yew/Jew/Ju | Yek | ?? | Bir | ?? |
| ?eb | ?ov | ??ü/??ü | Шаб (?ab) | ?ewe | ?ev(b?hêrk) | ?? | Gece | ?? |
| Xastên | Xastan | Xast?n | Хостан (Xostan) | Wa?tene | Xwestin/Wi?tin | ?????? | ?stemek | ?????? |
| ?staden | Sitonidan | Payist?n | Истодан (?stodan) | V?ndetene | Sekin?n/Rawestin | ??????? | Durmak | ?????? |
| Gereften | Giriften | Güft?n | Гирифтан (Giriftan) | G?rewtene | Pê girtin/Zeftkirin | ????? | Tutup almak, Tutmak | ?????? |
| Xarīden | Xariden | Astar?n/Xir?n | Харидан (Xaridan) | Hêrinaene | Kir?n | ????? | Sat?n almak, Parayla almak | ??????? |
| ?end | ?and | ??nta | Чанд (?and) | ?end | ?and | ???? | Ka?? | ???? |
| Koja | Ku | Be??/?üca | Ку?о (Kujo) | Kamca, Kanca, Koti, ?a | Ku/Kuder/Kuva | ???? | Nerede? | ????? |
| ?etor | ?itu | ??n?m/?ücür/?üt? | Чихел (?ixel) | Senê/Senên/??tur/??turi | ?awa/?ilo/?er/?itan/?iton/?ito/?itu/?itol | ????? | Nas?l? | ????? |
Ayr?ca bak?n?z
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Kaynak?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir] | Bu madde ?nerilmeyen bi?imde kaynakland?r?lm??t?r. (Bu ?ablonun nas?l ve ne zaman kald?r?lmas? gerekti?ini ??renin) |
- ^ a b Samadi, Habibeh; Nick Perkins (2012). Martin Ball; David Crystal; Paul Fletcher (eds.). Assessing Grammar: The Languages of Lars. Multilingual Matters. p. 169
- ^ a b Samadi, Habibeh; Nick Perkins (2012). Martin Ball; David Crystal; Paul Fletcher (eds.). Assessing Grammar: The Languages of Lars. Multilingual Matters. p. 169.
- ^ a b c Foltz, Richard (1996). "The Tajiks of Uzbekistan". Central Asian Survey. 15 (2): 213–216.
- ^ a b Pilkington, Hilary; Yemelianova, Galina (2004). Islam in Post-Soviet Russia. Taylor & Francis. p. 27
- ^ a b c d e Windfuhr, Gernot: The Iranian Languages, Routledge 2009, p. 418.
- ^ a b c "Kuwaiti Persian". 29 Ekim 2023 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 30 Kas?m 2023.
- ^ a b c "IRAQ a?? Encyclopaedia Iranica". 17 Kas?m 2014 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 30 Kas?m 2023. 7. harf s?ras?nda bulunan
|ba?l?k=parametresi C1 control character i?eriyor (yard?m) - ^ "Which Countries Speak Farsi?". 26 Ekim 2019 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 26 Ekim 2019.
- ^ "Farsi". 5 Ekim 2023 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 30 Kas?m 2023.
- ^ "Glottolog 5.2". 24 A?ustos 2023 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 30 Kas?m 2023.
- ^ "Welcome to Encyclopaedia Iranica". 10 Kas?m 2023 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 30 Kas?m 2023.
- ^ "Aimaq". 2 Ekim 2023 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 30 Kas?m 2023.
- ^ Dehwari, Ethnologue (25th ed., 2022)
- ^ Dobrushina, Nina (2021). "Languages and Sociolinguistics of the Caucasus". In Polinsky, Maria (ed.). The Oxford Handbook of Languages of the Caucasus. Oxford University Press. p. 7. (...) and the nearly extinct Christian Tats (p?arseren; Armeno-Tat; formerly in Madrasa and Kilvar in Azerbaijan, but moved to Armenia and Russia).
- ^ "?ran Anayasas?" ?ran ?slam Cumhuriyeti Anayasas?: B?lüm II, Madde 15: "Halk?n?n lingua franca's? olan ?ran'?n resmi dili ve yaz?s? Fars?ad?r....
- ^ a b Da??stan Cumhuriyeti Anayasas?: B?lüm I, Madde 11: "Da??stan Cumhuriyeti'nin devlet dilleri Rus?a ve Da??stan halklar?n?n dilleridir."
- ^ Hammarstr?m, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Farsic". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ "Ethnologue Free". 9 Mart 2023 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 30 Kas?m 2023.
- ^ Tonoyan, Artyom (2019). "On the Caucasian Persian (Tat) Lexical Substratum in the Baku Dialect of Azerbaijani. Preliminary Notes". Zeitschrift der Deutschen Morgenl?ndischen Gesellschaft. 169 (2): 367–368.
- ^ "Bahrain: Languages". Britannica Online. 26 Mart 2012 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 28 Haziran 2012.
- ^ "The Persian Language". 24 Haziran 2012 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 9 Temmuz 2012.
- ^ "Which Countries Speak Farsi?". 26 Ekim 2019 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 26 Ekim 2019.
- ^ de Bruijn, J.T.P. (14 Aral?k 2015). "Persian literature". Encyclop?dia Britannica. 10 Haziran 2019 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 10 Temmuz 2019.
- ^ a b Lazard 1975, s. 596.
- ^ Ammon, Ulrich; Dittmar, Norbert; Mattheier, Klaus J.; Trudgill, Peter (2006). Sociolinguistics: An International Handbook of the Science of Language and Society. 3 (2. bas.). Walter de Gruyter. s. 1912.
The Pahlavi language (also known as Middle Persian) was the official language of Iran during the Sassanid dynasty (from 3rd to 7th century A. D.). Pahlavi is the direct continuation of old Persian, and was used as the written official language of the country. However, after the Moslem conquest and the collapse of the Sassanids, Arabic became the dominant language of the country and Pahlavi lost its importance, and was gradually replaced by Dari, a variety of Middle Persian, with considerable loan elements from Arabic and Parthian (Moshref 2001).
- ^ Skj?rv?, Prods Oktor (2006). "Iran, vi. Iranian languages and scripts". Encyclop?dia Iranica. XIII. ss. 344-377. 23 Nisan 2020 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 10 Temmuz 2019.
(...) Persian, the language originally spoken in the province of Fārs, which is descended from Old Persian, the language of the Achaemenid empire (6th–4th centuries B.C.E.), and Middle Persian, the language of the Sasanian empire (3rd–7th centuries C.E.).
- ^ Davis, Richard (2006). "Persian". Meri, Josef W.; Bacharach, Jere L. (Ed.). Medieval Islamic Civilization. Taylor & Francis. ss. 602-603.
Similarly, the core vocabulary of Persian continued to be derived from Pahlavi, but Arabic lexical items predominated for more abstract or abstruse subjects and often replaced their Persian equivalents in polite discourse. (...) The grammar of New Persian is similar to that of many contemporary European languages.
- ^ "Works, Characteristics, History, & Examples". 2 Nisan 2015 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 9 Temmuz 2012.
- ^ "an article by: Prof. Dr. Ehsan Yarshater". 26 Eylül 2017 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 9 Temmuz 2012.
- ^ Egger, Vernon O. (16 Eylül 2016). A History of the Muslim World since 1260: The Making of a Global Community. Routledge. ISBN 9781315511078. 2 Ekim 2022 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 12 Haziran 2020.
- ^ "Persia". Douglas Harper. 18 Aral?k 2023 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 18 Aral?k 2023.
- ^ George L. Campbell, Gareth King (2013). Compendium of the World's Languages (?ngilizce). Routledge. s. 1339. ISBN 9781136258459. Eri?im tarihi: 18 Aral?k 2023.
- ^ Skj?rv? 2006 vi(2). Documentation.
- ^ Lazard 1975: "The language known as New Persian, which usually is called at this period (early Islamic times) by the name of Dari or Farsi-Dari, can be classified linguistically as a continuation of Middle Persian, the official religious and literary language of Sassanian Iran, itself a continuation of Old Persian, the language of the Achaemenids. Unlike the other languages and dialects, ancient and modern, of the Iranian group such as Avestan, Parthian, Soghdian, Kurdish, Balochi, Pashto, etc., Old Persian, Middle Persian, and New Persian represent one and the same language at three states of its history. It had its origin in Fars (the true Persian country from the historical point of view) and is differentiated by dialectical features, still easily recognizable from the dialect prevailing in north-western and eastern Iran."
- ^ "Language, Persian or Farsi". 1 Temmuz 2012 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 9 Temmuz 2012.
- ^ Prods Oktor Skj?rv? (2016), Old Persian, Lessons 1-7
- ^ Kuhrt 2013, s. 197.
- ^ Frye 1984, s. 103.
- ^ Schmitt 2000, s. 53.
- ^ "Roland G. Kent, Old Persian, 1953". 19 Temmuz 2017 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 5 Eylül 2015.
- ^ Kent, R. G.: "Old Persian: Grammar Texts Lexicon", page 6. American Oriental Society, 1950.
- ^ Skj?rv? 2006, vi(2). Documentation. Old Persian.
- ^ Jackson, A. V. Williams. 1920. Early Persian poetry, from the beginnings down to the time of Firdausi. New York: The Macmillan Company. pp.17–19. (in Public Domain)
- ^ Jeremias, Eva M. (2004). "Iran, iii. (f). New Persian". Encyclopaedia of Islam. New Edition, Supplement. 12. s. 432. ISBN 90-04-13974-5.
- ^ Paul 2000.
- ^ "Persian Epic Poet & Author of Shahnameh". 25 Haziran 2012 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 9 Temmuz 2012.
- ^ Ortayl?, ?lber (7 Temmuz 2002). "?ran notlar? (2)". Milliyet. Eri?im tarihi: 21 Ocak 2024.
- ^ Jazayeri, M. A. (15 Aral?k 1999). "Farhangestān". Encyclop?dia Iranica. 25 Nisan 2017 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 3 Ekim 2014.
- ^ ???? ????? ??????? (1389). ??????????? ???? ?????. ????? ???. s. 33. ISBN 978-600-6128-05-4.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). 2 Ekim 2012 tarihinde kayna??ndan (PDF) ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 9 Temmuz 2012.
D?? ba?lant?lar
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
|
Vikis?zlük'te tan?mlar |
|
Vikis?z'de al?nt?lar |
|
Vikikitap'ta kitaplar |
- Aryanpour s?zlük17 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
- Fars?a-Türk?e S?zlük
- PAü Fars?a S?zlük12 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
- Lisan-? farisi21 Aral?k 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.
- Navid Fazel, Descriptive Grammar of New Persian
- Wikibic
