【新时代新气象新作为】上海公安机关提升社区智能化管理 助推城市治理现代化
Kuveyt ???? ?????? Devletü'l-Küveyt Kuveyt Devleti | |||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ba?kent ve en büyük ?ehir | Kuveyt 29°22′K 47°58′D? / ?29.367°K 47.967°D | ||||||||||||||||
Resm? dil(ler) | Arap?a[1] | ||||||||||||||||
Etnik gruplar (2018)[2] | |||||||||||||||||
Resm? din | ?slam | ||||||||||||||||
Demonim | Kuveytli | ||||||||||||||||
Hük?met | üniter parlamenter yar? anayasal monar?i[3] | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Yasama organ? | Ulusal Meclis | ||||||||||||||||
Kurulu? | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Yüz?l?ümü | |||||||||||||||||
? Toplam | 17.820 km2 (157.) | ||||||||||||||||
Nüfus | |||||||||||||||||
? 2019 tahmin? | 4.420.110[4] (127..) | ||||||||||||||||
? 2005 say?m? | 2.213.403[5] | ||||||||||||||||
? Yo?unluk | 200,2/km2 (61.) | ||||||||||||||||
GSY?H (SAGP) | 2023 tahmin? | ||||||||||||||||
? Toplam | $208,32 milyar[6] (67..) | ||||||||||||||||
? Ki?i ba??na | $41.507[6] (34..) | ||||||||||||||||
GSY?H (nominal) | 2023 tahmin? | ||||||||||||||||
? Toplam | $126,93 milyar[6] (57..) | ||||||||||||||||
? Ki?i ba??na | $25.29[6] (35..) | ||||||||||||||||
?GE (2022) | ![]() ?ok yüksek · 50. | ||||||||||||||||
Para birimi | Kuveyt dinar? (KWD) | ||||||||||||||||
Zaman dilimi | UTC+03:00 (AST) | ||||||||||||||||
Trafik ak??? | sa? | ||||||||||||||||
Telefon kodu | 965 | ||||||||||||||||
?nternet alan ad? | .kw |
Kuveyt, resm? ad?yla Kuveyt Devleti (Arap?a: ???? ??????, Devletü'l-Küveyt), Arap Yar?madas?'n?n kuzeydo?usunda, Basra K?rfezi k?y?s?nda yer alan ülkedir.[8] Kuzeyde Irak ve güneyde Suudi Arabistan ile kom?udur.[8] ülkenin ismi, Arap?ada "su kenar?ndaki kale" anlam?na gelen akwat kelimesinden gelmektedir.[9] Yüz?l?ümü 17.818 km2 olan ülkenin nüfusu 2020 tahminiyle yakla??k 2,9 milyondur.[10]
B?lgeye ilk yerle?imler M? 4. yüzy?lda Antik Yunanlar taraf?ndan yap?ld?. M? 123 y?l?nda Partlar?n y?netimine girdi. 123'te ise Sasani ?mparatorlu?u taraf?ndan ele ge?irildi ve Hacer olarak an?lmaya ba?land?. 18. yüzy?l ba?lar?nda b?lgeye Arap kabilelerin yerle?mesiyle Kuveyt ?eyhli?i kurularak günümüzdeki Kuveyt'in temelleri at?ld?. 19. yüzy?lda, Arap Yar?madas?'ndaki yerle?im yerleriyle birlikte Osmanl? ?mparatorlu?u y?netimine giren Kuveyt, 1899'da Britanya ?mparatorlu?u'yla yapt??? anla?mayla, Britanyal?lar?n güvencesi ve denetimi alt?nda yar? ba??ms?zl?k kazan?ld?. 1930'lar?n sonlar?na do?ru ülkedeki zengin petrol yataklar? ke?fedilmeye ba?land?.
1961'de Birle?ik Krall?k'tan ayr?larak tam ba??ms?zl?k kazand?. Bu tarihten sonra ülkedeki petrol üretimi büyük bir art?? g?sterdi. 1990'da, s?n?r kom?usu Irak taraf?ndan i?gal edildi. 7 ay süren i?gal, ABD'nin ba?? ?ekti?i koalisyon gü?lerinin müdahalesiyle sonland?. Irak gü?leri Kuveyt'ten ?ekilirken 773 kadar petrol kuyusunu yakarak büyük bir ?evre felaketine sebep olmu? ve ülke ekonomisine de darbe indirmi?tir.[11] Sava??n ard?ndan harap olan ülkede yeniden yap?lanmaya gidildi.[12]
Parlamenter monar?i ile y?netilen Kuveyt'in ba?kenti, ülkeyle ayn? ad? ta??yan Kuveyt'tir. Petrol rezervleri bak?m?ndan dünyada be?inci konumda bulunan ülkede[13] ihracat?n %95'ini olu?turan petrol, ülke gelirlerinin ise yakla??k olarak %80'ini olu?turmaktad?r.[10] Gayr? safi yurt i?i has?laya g?re dünyan?n en zengin yedinci ülkesi olan Kuveyt,[14] en yüksek ?nsani Geli?me Endeksi'ne sahip 31. ülkedir.[15] Kuveyt, Dünya Bankas? taraf?ndan yap?lan s?n?fland?rmaya g?re yüksek gelirli ülkelerden birisi konumundad?r.[16]
Tarih?e
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Erken d?nemler
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]M? 4. yüzy?lda, Kuveyt a??klar?nda bulunan ve Feyleke olarak bilinen adada koloniler kuran Antik Yunanlar, buraya "Ikaros" ad?n? verdi.[17][18] M? 123 y?l?nda b?lge, Partlar'?n kontrolüne girdi.[19] MS 224'te Sasaniler taraf?ndan ele ge?irildi ve Hacer olarak an?lmaya ba?land?.[20] 7. yüzy?la gelindi?inde ise günümüzdeki Kuveyt'in de dahil oldu?u topraklar, Arap Yar?madas?'n?n tamam?yla birlikte D?rt Halife d?neminde fethedildi.[21]
17. yüzy?lda b?lgede sürekli yerle?im yapan ilk insanlar olan Arap Bani Halit kabilesi, 1756'da emirlik kurarak günümüz Kuveyt'inin temellerini att?.[22][23] 1756'da halk taraf?ndan se?ilen Sabah I Bin Cabir, ülkenin ilk emiri oldu.[24] Kuveyt'in ?u anki hanedan? Es-Sabah'?n soyu da I. Sabah'a kadar dayanmaktad?r. Es-Sabah'?n y?netiminde Kuveyt, ?nemli bir ticaret merkezi oldu. ?zellikle inci ticaretinde büyük geli?meler g?steren Kuveyt, günümüzde petrolün de etkisiyle b?lgenin büyük ekonomilerinden biri olup; Hindistan, Afrika Boynuzu, Necd, Mezopotamya ve Levant aras?ndaki ticaret a??n?n bir par?as? konumundad?r.
Kurulu? y?llar?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]19. yüzy?llar?n?n sonlar?nda Arap Yar?madas?'n?n büyük bir k?sm? ile birlikte Osmanl? ?mparatorlu?u'nun kontrolüne girdi. Kuveyt, Osmanl?lar d?neminde Es-Sabah hanedanl???n?n y?netiminde ?zerklik elde etti.[25]
Osmanl?'ya ba?l? emirlik üzerindeki Birle?ik Krall?k etkisi, 19. yüzy?l?n ba?lar?ndan itibaren art?? g?sterdi.[23] Ocak 1899'da Kuveyt, Birle?ik Krall?k ile imzalad??? anla?ma gere?ince, d?? ili?kilerin kontrolü Britanyal?lar?n elinde olacak, kar??l???nda ise her y?l belli bir miktar para alacakt?.[26] B?yle bir anla?ma yap?lmas?n?n as?l sebebi ise Berlin ile Ba?dat aras?nda yap?lmas? planlanan demiryolunun, Alman ?mparatorlu?u'nun Basra K?rfezi üzerinde gü? sahibi olmas?ndan Britanya'n?n duydu?u rahats?zl?kt?.[23] 1913'te Birle?ik Krall?k ile Osmanl? ?mparatorlu?u aras?nda imzalanan anla?mayla Kuveyt emiri Mübarek es-Sabah, Kuveyt ?ehrinde olu?turulan ?zerk y?netimin y?neticisi olarak her iki devlet taraf?ndan da tan?nd?.[26] 1914'te I. Dünya Sava??'n?n ??kmas?yla Britanyal?lar anla?may? iptal ederek Kuveyt topraklar?n?n Britanya ?mparatorlu?u himayesine girdi?ini duyurdu.[25] 1922'deki El Akir Konferans?'yla birlikte Kuveyt ile Suudi Arabistan aras?ndaki s?n?rlar belirlendi ve her iki ülke aras?nda yakla??k 5.770 km2'lik tarafs?z b?lge olu?turuldu.[23][27]
1934'te, BP ve Gulf Oil petrol ?irketleri; Kuveyt Petrol ?irketi ad? alt?nda birle?erek b?lgedeki petrol arama ve i?letme haklar?n? ellerinde ald?.[23] ?lk petrolü 1938'de bulan ?irket, i?letimine 1946'da ba?lad?.[28]
Petrol sonras? zenginle?me d?nemi
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]1946 ve 1982 y?llar? aras?nda Kuveyt, petrol ve liberal atmosferinin y?nlendirdi?i refah d?nemi ya?ad?.[29][30][31] 1946 ile 1982 y?llar? aras?ndaki y?llar "Kuveyt'in Alt?n ?a??" olarak an?l?r.[29][30][31][32]
1950'de, Kuveytlilerin modern ya?am standard?na sahip olmalar?n? sa?lamak i?in büyük bir bay?nd?rl?k ?al??mas? program? ba?lad?.
1952'de ülke, Basra K?rfezi b?lgesindeki en büyük petrol ihracat??s? haline geldi. Bu muazzam büyüme, Arap So?uk Sava?? ba?lam?nda ?zellikle siyasi Filistin, Hindistan ve M?s?r'dan bir?ok yabanc? i??iyi cezbetti.[33]
Abdullah III Al-Salim Al-Sabah taraf?ndan y?netilen Kuveyt, 19 Haziran 1961'de Birle?ik Krall?k'tan ba??ms?zl???n? kazand?.[26] Hindistan Merkez Bankas? taraf?ndan bas?lan K?rfez rupisi, Kuveyt dinar?n?n yerine kullan?lmaya ba?land?.
20 Temmuz 1961'de Arap Birli?i üyesi olmas? ve geni? petrol yataklar?n?n ke?fiyle birlikte bir?ok yabanc? giri?imci ülkeye yerle?ti ve ülke ekonomisi büyük bir yükseli?in i?ine girdi.[23]
Tarafs?z b?lgedeki petrol haklar? konusunda Suudi Arabistan ile anla?mazl?klar ya?ansa da b?lgedeki tüm petroller e?it olarak payla??larak sorun ??züldü. S?n?rlar konusunda tart??malar ya?anmas?na kar??n Ekim 1963'te Irak, Kuveyt'i ve s?n?rlar?n? resm? olarak tan?d?.[34]
1967'de patlak veren Alt? Gün Sava??'n?n ba?lamas?ndan bir gün sonra, 6 Haziran 1967'de, Arap devletleri ortakla?a uygulad??? politika gere?ince ?srail'e destek veren devletlere yapt??? petrol ithalat?n? durdurdu. Uygulanan bu ambargo, 1 Eylül'de, Hartum ?nergesi'nin yay?mlanmas?yla kald?r?ld?.[35]
1973 Arap-?srail Sava??'nda ABD'nin ?srail'e destek vermesi üzerine Petrol ?hra? Eden ülkeler ?rgütü üyesi devletlerle birlikte, ?srail'e destek veren ülkelere kar?? 15 Ekim 1973'ten ba?layarak ikinci kez petrol ambargosu koydu. Bununla beraber OPEC üyesi ülkelerle birlikte dünya petrol fiyatlar?n? yükselterek ülkeye giren kaynaklar?n artt?r?lmas?na karar verildi. Ambargoyla birlikte dünya ekonomisinde büyük bir kriz ya?and?. Birka? ay sonra, 17 Mart 1974'te Washington'da yap?lan petrol zirvesiyle ambargo kald?r?ld?. 1970'lerde kamula?t?r?lmaya ba?lanan Kuveyt Petrol ?irketi'ndeki hük?met i?tiraki 1974'te %60'a ??kar?l?rken, kalan %40'l?k kesim BP ve Gulf Oil aras?nda e?it olarak payla?t?r?ld?.[36]
?stikrars?zl?k y?llar?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]1982'de, Souk Al-Manakh borsas?n?n ??kü?ünün ard?ndan ülkede ekonomik kriz ya?and? ve petrol fiyatlar?nda art?? g?rüldü.[37] Fakat kriz k?sa sürede a??ld? ve Kuveyt'teki petrol üretimi gittik?e artarak, ?ran-Irak Sava?? sebebiyle ?ran ile Irak'ta dü?en petrol üretiminden kaynaklanan bo?lu?un doldurulmas? sa?land?. 1980'de ba?layan sava?ta ?nceleri tarafs?z kalan Kuveyt, sonralar? maddi y?nden Irak'? destekledi. Bunun yan?nda Irak'a g?nderilen sava? malzemelerinin de kendi üzerinden ge?mesine olanak sa?lad?.[23] 1983'te, ülkede seri halinde ya?anan alt? bombal? sald?r? sonucunda be? ki?i hayat?n? kaybetti. Sald?r?y? üstlenen ?ii Dava Partisi, ?ran ile ya?anan sava? s?ras?nda Kuveyt'in Irak'a verdi?i destekten dolay? sald?r?y? ger?ekle?tirdi?ini a??klad?.[38] Eylül 1987'de ?ran, Kuveyt'e ?pekb?ce?i füzeleri ile sald?r?lar düzenledi.[39][40] 5 Nisan 1988'de, Bangkok'dan Kuveyt'e sefer yapan ve Kuveyt Kraliyet Ailesi'nin ü? üyesinin de aralar?nda bulundu?u 112 yolculu, 422 sefer say?l? Kuwait Airways'na ait Boeing 747 tipi u?ak, bir grup Lübnanl? taraf?ndan ka??r?ld?.[41] Silahl? ve el bombal? ter?ristler pilotu, ?ran'?n Me?hed ?ehrine ini? yapmas? i?in zorlarken, ayn? zamanda Kuveyt'te tutulan 17 ?ii gerillan?n serbest b?rak?lmas?n? talep ettiler. Me?hed'e inildikten sonra ürdünlü bir yolcuyu serbest b?rakan ter?ristler,[42] S?ras?yla Larnaka ve Cezayir'e ini? yapan hava korsanlar? iki Kuveytli yolcuyu da ?ldürdü. Kuveyt'in 17 esiri serbest b?rakmayaca??n? a??klamas?n?n ard?ndan ter?ristlerin Cezayir'i terk etmelerine izin verildi ve 16 gün süren eylem sona erdi.[43][44]

Sava?ta, sekiz y?l boyunca maddi y?nden Irak'? destekleyen Kuveyt, sava??n sona ermesiyle birlikte Irak'?n 65 milyon $'l?k borcunun silinmesi y?nündeki teklifini reddetti.[45] Kuveyt'in petrol fiyatlar?n? %40 oran?nda artt?rmas?yla birlikte her iki ülke aras?nda ekonomik bir sava? ba?lam?? oldu.[46] Irak'?n; Kuveyt'in e?imli sondaj yaparak kendisine ait Rumeyla petrol sahas?ndan petrol ??kard??? iddias?yla iki ülke aras?ndaki tansiyon daha da yükseldi.[46]
K?rfez Sava??
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]2 A?ustos 1990'da, Irak kuvvetleri Kuveyt'i i?gal ederek kendi topraklar?na katt?. Irak Devlet Ba?kan? Saddam Hüseyin, emir Cabir Al-Sabah'? g?revden alarak Ali Hasan el Mecid'i Kuveyt valisi olarak atad?.[47] Irak i?gali s?ras?nda, yakla??k 1.000 Kuveytli sivil ?ldürülürken 300.000'den fazla ki?i ülkeyi terk etti.[48] Diplomatik g?rü?melerin sonu? vermemesi sonunda, Birle?mi? Milletler Güvenlik Konseyi taraf?ndan ABD'nin ba?? ?ekti?i 34 ülkeden meydana gelen koalisyon gü?leri olu?turuldu. Koalisyon gü?leri; 17 Ocak 1991'de, Irak kuvvetlerini Kuveyt topraklar?ndan ??karmak amac?yla düzenledikleri ??l F?rt?nas? Operasyonu ile K?rfez Sava??'na dahil oldu. 6 hafta sonra, 26 ?ubat 1991'de, koalisyon gü?leri ba?ar?ya ula?t? ve Irak gü?lerinin ülkeden ?ekilmesiyle birlikte emir, yetkilerine yeniden kavu?tu.[49] Sonras?nda ise Kuveyt, koalisyon gü?lerine hizmetleri kar??l???nda 17 milyar $ ?deme yapt?.[49]
Irak kuvvetleri Kuveyt'ten ?ekilirken 737 petrol kuyusuna zarar verip, bunlar?n 600 kadar?n? ate?e verdi.[50] Irak i?galinin ard?ndan yap?lan tahminler sonucu yakla??k 5-6 milyon galon (950.000 m3) petrolün yand??? belirlendi.[51]
Petrol ve kurum tabakas? Basra K?rfezi'nin tamam?n? etkiledi ve 25 ila 50 milyon galon (7.900.000 m3) petrolden meydana gelen "petrol g?lleri" olu?tu.[52] Bu petrol tabakas?, ülke yüz?l?ümünün %5'lik k?sm?n? kaplad?.[50] Toplamda 11 milyon galon (1.700.000 m3) petrol Basra K?rfezi'ne d?külürken,[53] Kuveyt'in ham petrol rezervinin %2'lik k?sm?na tekabül eden 96 milyon galon (1.53×1010 m3) petrol yak?ld?.[54] Yang?nlar? s?ndürmek dokuz aydan uzun bir süre al?rken, hük?metin harcad??? 50 milyar $ sayesinde kuyular?n tamirat? ve altyap? düzenlemeleri 2 y?l kadar bir sürede eski haline getirilebildi.[55] K?rfez Sava??'n?n ard?ndan Kuveyt, sosyo-ekonomik, ?evresel ve halk sa?l??? a??s?ndan büyük bir geli?im g?sterdi.
Siyaset
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]![]() |
?u madde dizisinin bir par?as?d?r: Kuveyt devlet yap?s? |
Kuveyt Basra K?rfezi ülkeleri i?inde en eski se?ilmi? meclise ev sahipli?i yapmaktad?r. Devletin ba?? Emir'dir. Emir ba?bakan? atar ki, ba?bakan da genellikle kraliyet ailesine mensuptur. Bakanlar Kurulu, hük?met i?lerini yürütür ve bakanlar?n say?s? meclis üyelerinin say?s?n?n 1/3'ünden fazla olamaz. Meclis ba?bakan? veya kabinedeki bakanlar? g?revden alma yetkisine sahiptir. Anayasaya g?re yeni bir veliaht?n tahta ??kmas? i?in meclis taraf?ndan onaylanmas? gerekmektedir. Meclis 50 üyelidir ve 4 y?lda bir yenilenir. Son reformlarla birlikte kad?nlar da oy kullanma hakk?na sahip olmu? ve se?men say?s? 139.000'den 339.000'e ??km??t?r.
11 Kas?m 1962'de kabul edilen ve günümüzde de yürürlükte olan anayasayla birlikte emirin yetkileri k?s?tland?. D?rt y?ll???na se?ilen 50 üyeden meydana gelen bir meclis olu?turuldu ve hük?metin yaln?z aile üyelerinden olu?mas?n?n ?nüne ge?ildi.[23][56] Ocak 1965'te yeni hük?met se?im yerine veliaht prens taraf?ndan kuruldu.[23] Abdullah III Al-Salim Al-Sabah'?n 24 Kas?m 1965'teki ?lümü üzerine ülke y?netimi, karde?i Sabah III Al-Salim Al-Sabah'a ge?ti. Al-Sabah, ba?bakanl?k g?revini Cabir III Al-Ahmet Al-Cabir Al-Sabah'a b?rakt?.[23]
29 A?ustos 1976'da emir Al-Salim Al-Sabah taraf?ndan meclis da??t?larak bas?n üzerinde s?k? bir denetim kuruldu. 31 Aral?k 1977'de Al-Salim Al-Sabah'?n ?lümü üzerine ülkenin yeni emiri Cabir III Al-Ahmet Al-Cabir Al-Sabah oldu. Yeni emir, veliaht prens Saad I Al-Abdullah Al-Salim Al-Sabah'?, 8 ?ubat 1978'de ba?bakan olarak atad?.
A?ustos 1980'de emir Cabir, yeni bir parlamento kurma ?al??malar?na ba?lad?. Yeni bir se?im yasas? kabul edildi. 23 ?ubat 1981'de yap?lan se?imler, rejim yanda?lar?n?n zaferiyle sonu?land?.
Co?rafya
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Arap Yar?madas?'n?n kuzey do?usunda yer alan Kuveyt, dünyadaki en kü?ük k?ta ülkeleri aras?ndad?r. Engebesiz bir yap? g?steren ülke topraklar?n?n ?o?unu Arap ??lü kaplamaktad?r. ülkenin en yüksek noktas? ile ortalama yüksekli?i aras?nda 306 m kadar kü?ük bir fark bulunmaktad?r.[10] Dokuz adaya sahip olan Kuveyt'te, Failaka Adas? d???ndaki adalarda yerle?im yap?lmazken,[57] kaplad??? 860 km2 alanla Bubiyan, ülkedeki en büyük ada konumunda olup ana karaya 2.380 m. uzunlu?undaki bir k?prüyle ba?lanmaktad?r.[58] Topraklar?n?n ?o?u tar?ma elveri?li olan ülkenin 449 km uzunlu?undaki k?y? ?eridi boyunca yer yer ye?il arazilere rastlanmaktad?r.[10]
??erdi?i petrol sahalar? bak?m?ndan dünyan?n en zengin ülkelerinden biri olan Kuveyt'teki Burgan sahas?nda ülkede ??kar?lan toplam petrolün 70 milyon galonluk (1,1×1010 m3) k?sm? elde edilmektedir. 1991'deki Kuveyt petrol yang?nlar? s?ras?nda ülke genelinde 500'ün üzerinde petrol g?lü olu?mu? ve yakla??k 35,7 km2 alana yay?ld?.[59] Meydana gelen kirlilik yüzünden ülkenin do?u ve güneydo?u k?s?mlar ya?anamaz hale geldi.[51] K?rfez Sava?? sonucunda olu?an petrol s?z?nt?lar? ülkenin deniz kaynaklar?n? da ?iddetli bi?imde etkiledi.[60]
?klim
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Mart'ta ba?layan ilkbahar, nadir olarak ger?ekle?en sa?anak ya???lara ra?men ?l?k ge?mektedir. Kuzeybat?dan esen rüzgarlar sonbahar ve k?? aylar?nda so?uk; ilkbahar ve yaz aylar?nda ise s?cak hava getirir. Güneydo?udan esen rüzgarlar genellikle s?cak ve nemli olup, Temmuz ile Ekim aras?nda etkisini g?sterirken; ayn? y?nden esen s?cak ve kuru rüzgarlar ise ilkbahar ile yaz mevsiminin ba?lar?nda etkisini g?sterir. Kuzeybat?dan esen ve ?imal ad? verilen rüzgarlar ise Haziran ve Temmuz aylar?nda etkili olup, kum f?rt?nalar?na yol a?maktad?r.[61]
![]() ![]() | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aylar | Oca | ?ub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | A?u | Eyl | Eki | Kas | Ara | |
Ortalama en yüksek s?cakl?k (°C) | 18 | 21 | 26 | 31 | 38 | 43 | 43 | 44 | 42 | 35 | 26 | 19 | |
Ortalama en dü?ük s?cakl?k (°C) | 7 | 9 | 13 | 18 | 24 | 27 | 29 | 28 | 24 | 19 | 13 | 8 | |
Ortalama ya??? (mm) | 25,4 | 15,2 | 12,7 | 15,2 | 5,1 | 0,20 | 0 | 0 | 0 | 2,5 | 12,7 | 17,8 | |
Kaynak: weather.com[62] |
Ekonomi
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Kuveyt, petrole dayal? zengin bir ekonomiye sahiptir. Kuveyt dünyan?n en zengin ülkelerinden biridir. Kuveyt dinar?, dünyan?n en de?erli para birimidir. Dünya Bankas?'na g?re Kuveyt, ki?i ba??na gayri safi milli gelir a??s?ndan dünyan?n en zengin be?inci ülkesi ve ki?i ba??na GSMH'si 70.000 dolar?n üzerinde olan be? ülkeden biridir. ?e?itli ?e?itlendirme politikalar?n?n bir sonucu olarak, petrol art?k toplam GSY?H'n?n %43'ünü ve ihracat gelirlerinin %70'ini olu?turuyor. Petrol d??? en büyük endüstri ?elik üretimidir.
Son be? y?lda, Kuveyt'te giri?imcilik ve kü?ük i?letme ba?lang??lar?nda ?nemli bir art?? oldu. Kay?t d??? sekt?r de yükseli?te, esas olarak Instagram i?letmelerinin popülaritesi nedeniyle. 2020'de Kuveyt, MENA b?lgesinde Birle?ik Arap Emirlikleri, M?s?r ve Suudi Arabistan'dan sonra ba?lang?? finansman?nda d?rdüncü s?rada yer ald?.
2019'da Kuveyt'in ana ihracat ürünleri, petrol (toplam ihracat?n %89,1'i), u?ak ve uzay arac? (%4,3), organik kimyasallar (%3,2), plastik (%1,2), demir ve ?elik (%0,2), de?erli ta?lar ve metaller (%0,1), bilgisayarlar dahil makineler (%0,1), alüminyum (%0,1), bak?r (%0,1) ve tuz, kükürt, ta? ve ?imento (%0,1) oldu. Kuveyt, 2019'da dünyan?n en büyük sülfonatl?, nitratl? ve nitrozlu hidrokarbon ihracat??s?yd?. Kuveyt, 2019 Ekonomik Karma??kl?k Endeksi'nde (ECI) 157 ülke aras?nda 63. s?rada yer ald?.
Kuveyt yayg?n olarak b?lgenin petrole en ba??ml? ve en az ekonomik ?e?itlili?e sahip ülkesi olarak kabul ediliyor.
Kuveyt, son y?llarda güvenlik endi?eleri nedeniyle yabanc? i?gücünü düzenlemek i?in baz? ?nlemler ald?. ?rne?in, Gürcistan'dan gelen i??iler giri? vizelerine ba?vururken daha fazla incelemeye tabi tutuluyor ve Gine-Bissau ve Vietnam'dan gelen ev i??ilerinin ülkeye giri?ine do?rudan yasak getirildi. Banglade?li i??iler de yasakland?. Nisan 2019'da Kuveyt, yasakl? ülkeler listesine Etiyopya, Burkina Faso, Butan, Gine ve Gine-Bissau'yu ekleyerek toplam? 20'ye ??kard?. G??men Haklar?'na g?re, yasaklar esas olarak bu ülkelerin Kuveyt'teki el?iliklerinin ve i??i ?irketlerinin yetersiz olmas? nedeniyle konuyor.
Demografi
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Kuveyt'in 2018 nüfusu, 1,4 milyonu Kuveytli, 1,2 milyonu di?er Araplar, 1,8 milyonu Asyal? gurbet?i ve 47.227 Afrikal? olmak üzere 4,6 milyon ki?iydi.
Etnik gruplar
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Kuveyt'teki gurbet?iler, Kuveyt'in toplam nüfusunun yakla??k %70'ini olu?turuyor. Aral?k 2018 sonunda, Kuveyt'in toplam nüfusunun %57,65'i Arap't? (Arap gurbet?iler dahil). Hintler ve M?s?rl?lar s?ras?yla en büyük g??men topluluklar?d?r.
Din
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Kuveyt'in resmi devlet dini Maliki Sünni ?slam'd?r. Emir de dahil olmak üzere Al Sabah y?netici ailesi, Sünni ?slam'?n Maliki mezhebine ba?l?. Kuveyt vatanda?lar?n?n ?o?u Müslümand?r; resmi bir ulusal nüfus say?m? yoktur ancak %60-70'inin Sünni ve %30-40'?n?n ?ii oldu?u tahmin edilmektedir. ülke, 259 ila 400 aras?nda Hristiyan Kuveyt vatanda??ndan olu?tu?u tahmin edilen yerli bir Hristiyan toplulu?u i?eriyor. Kuveyt, Bahreyn d???nda vatanda?l??? olan yerel bir Hristiyan nüfusa sahip tek KAü?K ülkesidir. Bahá'í Dinini takip eden az say?da Kuveyt vatanda?? da bulunmaktad?r. Kuveyt ayr?ca geni? bir gurbet?i Hristiyan, Hindu, Budist ve Sih toplulu?una sahiptir.
Diller
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Kuveyt'in resmi dili Modern Standart Arap?a'd?r, ancak günlük kullan?m? gazetecilik ve e?itim ile s?n?rl?d?r. Kuveyt Arap?as?, Arap?an?n günlük hayatta kullan?lan ?e?ididir. ?ngilizce yayg?n olarak anla??l?r ve genellikle bir i? dili olarak kullan?l?r. ?ngilizcenin yan? s?ra, Frans?zca, okullarda be?eri bilimler ??rencileri i?in ü?üncü bir dil olarak ??retilir, ancak sadece iki y?l i?in. Kuveyt Arap?as?, K?rfez Arap?as?n?n bir ?e?ididir ve Do?u Arabistan'daki kom?u k?y? b?lgelerinin leh?eleriyle benzerlikler ta??r. Petrol ?ncesi tarihinin yan? s?ra ticaret s?ras?ndaki g?? nedeniyle Kuveyt Arap?as?, Fars?a, Hint dilleri, Belu? dili, Türk?e, ?ngilizce ve ?talyancadan bir?ok kelime ?dün? ald?.
?dari yap?lanma
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Kuveyt, valilik ad? verilen 6 idari b?lgeye ayr?lm??t?r. Valilikler ise kendi i?lerinde il?elere ayr?l?r.
Valilikler | Merkez ?ehir | Yüz?l?ümü km2 |
Nüfus (2005) |
---|---|---|---|
El Ahmed? | El Ahmed? | 5 120 | 393 861 |
El Asime | Kuveyt | 200 | 261 013 |
El Cehra | El Cehra | 12 130 | 272 373 |
El Fervaniye | El Fervaniye | 190 | 622 123 |
Havall? | Hawall? | 84 | 487 514 |
Mübarek el-Keb?r | Mübarek El Kebir | 94 | 176 519 |
Kuveyt | Kuveyt | 17 818 | 2 213 403 |
Ba?kent Kuveyt ve El Cehra ?ehirleri, ülkenin en ?nemli ?ehirlerinin ba??nda gelir.
Kaynak?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]- ^ "Kuwait's Constitution of 1962, Reinstated in 1992" (PDF). Constitute Project. 11 A?ustos 2016 tarihinde kayna??ndan (PDF) ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 31 A?ustos 2020.
- ^ a b "Middle East ::KUWAIT". CIA The World Factbook. 26 May?s 2022. 10 Ocak 2021 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi.
- ^ Crystal, Jill (1994). "Kuwait: Constitution". Metz, Helen Chapin (Ed.). Persian Gulf states : country studies (3. bas.). Federal Research Division, Library of Congress. ss. 84-86. ISBN 0-8444-0793-3. OCLC 29548413. 17 Ekim 2020 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 27 Temmuz 2022.
Bu madde, bu kaynaktan al?nan kamu mal? olan bir metni i?ermektedir.
- ^ "Nationality by Religion in Kuwait 2018". Statistic PACI. 13 Mart 2014 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 4 ?ubat 2019.
- ^ "Population of Kuwait". 4 Temmuz 2018 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 8 Ocak 2021.
- ^ a b c d "Uluslararas? Para Fonu 2023 GYS?H Tahminleri". Dünya Ekonomi Tahmini. Uluslararas? Para Fonu. 10 Ekim 2023.
- ^ "Human Development Report 2023/2024" (PDF) (?ngilizce). Birle?mi? Milletler Kalk?nma Program?. 13 Mart 2024. 13 Mart 2024 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi (PDF).
- ^ a b Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.
- ^ John P. Lesko (2002). "Kuwait". World Education Encyclopedia: A Survey of Educational Systems Worldwide. 2, Rebecca Marlow-Ferguson taraf?ndan de?i?tirilmi? sürüm. Detroit: MI: Gale Group.
- ^ a b c d "The World Factbook - Kuwait". Central Intelligence Agency. 8 ?ubat 2016 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 10 Ekim 2010.
- ^ Ryan Chilcote (3 Ocak 2003). "Kuwait still recovering from Gulf War fires". CNN. 11 Kas?m 2017 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 7 May?s 2010.
- ^ "Country profile: Kuwait". BBC News. 16 Aral?k 2009. 21 Nisan 2009 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 7 May?s 2010.
- ^ "Country comparison: Oil-proved reserves". Central Intelligence Agency. 1 Ocak 2009. 9 Mart 2013 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 10 Ekim 2010.
- ^ "Country comparison: GDP-per capita". Central Intelligence Agency. 18 Ocak 2016 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 10 Ekim 2010.
- ^ "Human development indices" (PDF). Birle?mi? Milletler Kalk?nma Program?. 12 Ocak 2016 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi (PDF). Eri?im tarihi: 5 Ekim 2009.
- ^ "Country and Lending Groups". Dünya Bankas?. 13 Haziran 2014 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 12 Ekim 2010.
- ^ Neil Arun (7 A?ustos 2007). "Alexander's Gulf outpost uncovered". BBC News. 2 Ocak 2016 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 12 Ekim 2010.
- ^ >"State of Kuwait (History)". kuwait-info.com. 3 Eylül 2011 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 12 Ekim 2010.
- ^ Kaveh Farrokh (2007). Shadows in the desert: Ancient Persia at war. Osprey Publishing. ISBN 9781846034732.
- ^ Lawrence Plotter (2009). The Persian Gulf in history. Macmillan. ISBN 9780230612822.
- ^ Satish Ganjoo (2004). Economic System in Islam. Yeni Delhi: Anmol Publications PVT. LTD. ISBN 9788126118083.
- ^ "Kuwait Information - History". Northern Star. 13 Kas?m 2011 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 12 Ekim 2010.
- ^ a b c d e f g h i j "Kuveyt". Büyük Larousse. XIV. ss. sf. 7230-7231.
- ^ "The Late Amir Sheikh Sabah Al Awal". kuwait-info.com. 26 Temmuz 2011 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 12 Ekim 2010.
- ^ a b William Cleveland (2000). A history of the modern Middle East. Westview Press. ISBN 0813334896.
- ^ a b c "Background Note: Kuwait". ABD D??i?leri Bakanl???. 4 May?s 2010. 7 ?ubat 2016 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ Ali ?imen (2010). Tarihi De?i?tiren Olaylar. Tima? Yay?nlar?. ss. sf. 75. ISBN 9752635326.[?lü/k?r?k ba?lant?]
- ^ Mary Ann Tétreault (1995). The Kuwait Petroleum Corporation and the Economics of the New World Order. Greenwood Publishing Group. ss. sf. 14. ISBN 0-89930-510-5.
- ^ a b Al Sager, Noura, (Ed.) (2014). Acquiring Modernity: Kuwait's Modern Era Between Memory and Forgetting. National Council for Culture, Arts and Letters. s. 7. ISBN 9789990604238.
- ^ a b Al-Nakib, Farah (2014). Al-Nakib, Farah (Ed.). "Kuwait's Modernity Between Memory and Forgetting". Academia.edu: 7. 6 A?ustos 2017 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi.
- ^ a b Farid, Alia (2014). "Acquiring Modernity: Kuwait at the 14th International Architecture Exhibition". aliafarid.net. 30 Ekim 2016 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 27 May?s 2017.
- ^ Gonzales, Desi (November–December 2014). "Acquiring Modernity: Kuwait at the 14th International Architecture Exhibition". Art Papers. 24 Aral?k 2014 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi21 ?ubat 2015.
- ^ Tsourapas, Gerasimos (2 Temmuz 2016). "Nasser's Educators and Agitators across al-Watan al-'Arabi: Tracing the Foreign Policy Importance of Egyptian Regional Migration, 1952–1967" (PDF). British Journal of Middle Eastern Studies. 43 (3): 324-341. doi:10.1080/13530194.2015.1102708. ISSN 1353-0194. 20 Temmuz 2018 tarihinde kayna??ndan (PDF) ar?ivlendi10 Temmuz 2019.
- ^ Michael S. Casey (2007). The History of Kuwait. Greenwood Publishing Group. ss. sf. 128. Eri?im tarihi: 15 Ekim 2010.
- ^ Simon C. Smith (2004). Britain's revival and fall in the Gulf: Kuwait, Bahrain, Qatar, and the Trucial States. Routledge. ss. sf. 44-45.
- ^ "Kuwait Oil Company" (PDF). Oil&Gas Directory. 2008. 10 Ekim 2010 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 15 Ekim 2010.
- ^ Fadwa Adel Darwiche, Fida Darwiche (1986). The Gulf Stock Exchange crash: the rise and fall of the Souq Al-Manakh. Routledge. ss. sf. XII. Eri?im tarihi: 24 Ekim 2010.
- ^ Shireen T. Hunter (1990). Iran and the World: Continuity in a Revolutionary Decade. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. ss. sf. 117.
- ^ ""?pekb?cekleri" sahnede". demonim. 5 Eylül 1987. s. 4.
- ^ "K?rfez'de "?pekb?ce?i" bilmecesi". Milliyet. 6 Eylül 1987. s. 4.
- ^ "1988: Hijackers free 25 hostages". BBC. 5 Nisan 1988. 17 Ocak 2016 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 24 Ekim 2010.
- ^ "K?rfez'de hava korsanl???". Milliyet. 6 Nisan 1988. s. 4.
- ^ Greenwald, John; Allis, Sam; Jackson, David S. (25 Nisan 1988). "Terrorism Nightmare on Flight 422". Time. 25 A?ustos 2013 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 24 Ekim 2010.
- ^ "Kabus bitti, yolcular serbest, korsanlar ka?t?". Milliyet. 21 Nisan 1988. s. 4.
- ^ "Iraqi Invasion of Kuwait; 1990". Acig.org. 6 Ekim 2014 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ a b Derek Gregory (2004). The colonial present: Afghanistan, Palestine, Iraq. Wiley-Blackwell. ss. sf.156. ISBN 9781577180906. Eri?im tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ Ibrahim al-Marashi. "The Significance of the "Death" of Ali Hassan al-Majid". Center for Nonproliferation Studies. 3 Ekim 2013 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 24 Ekim 2010.
- ^ "The Use of Terror during Iraq's invasion of Kuwait". The Jewish Agency for Israel. 24 Ocak 2005 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 24 Ekim 2010.
- ^ a b "Kuwait". ehistory.osu.edu. 17 May?s 2014 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ a b Robert Campbell Wellman (14 ?ubat 1999). "Iraq and Kuwait: 1972, 1990, 1991, 1997". USGS. 19 ?ubat 2013 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 24 Ekim 2010.
- ^ a b "Kuwait Ted Case". american.edu. 12 Ocak 2000. 2 A?ustos 2015 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ "1991 Kuwait oil fires". NASA. 18 Temmuz 2015 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ Wilbur G. Landrey (30 Ocak 1991). "Oil slick in gulf likely to spread". St. Petersburg Times. ss. sf. 5A5 May?s 2010.[?lü/k?r?k ba?lant?]
- ^ "Kuwait Oil Fires, Persian Gulf War". Espionage Information. 13 Nisan 2009 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ "Fears of Iraqi oil fires fuel global panic". Independent Online. 21 Mart 2003. 8 May?s 2005 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 24 Ekim 2010.
- ^ "The Constitution". Kuveyt Ba?bakanl???. 2 Ekim 2010 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 15 Ekim 2010.
- ^ Encyclop?dia Britannica. "Būbiyān". 10 Aral?k 2008 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ "Bubiyan Bridge". Structurae. 19 Ekim 2002. 28 Nisan 2011 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ Daniel Pendick. "Kuwaiti Oil Lakes". Encarta. 7 ?ubat 2008 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 26 Ekim 2010.
- ^ "Kuwait (country)". Encarta. 1 Kas?m 2009 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi.
- ^ "Kuwait". Encyclop?dia Britannica. 4 Haziran 2008 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ "Monthly Averages for Kuwait International Airport, Kuwait". weather.com. 27 Temmuz 2013 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 8 Mart 2010.
D?? ba?lant?lar
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]![]() |
Vikis?zlük'te tan?mlar |
![]() |
Commons'ta dosyalar |
- Kuveyt Emirli?i resm? sitesi (?ngilizce)
- Devlet ba?kan? ve kabine üyeleri 14 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi. (?ngilizce)
- "Kuveyt". The World Factbook (2025 bas.). CIA. (?ngilizce)
- UCB Libraries GovPubs 'da Kuveyt
- Curlie'de Kuveyt (DMOZ tabanl?) (?ngilizce)
- Wikimedia Atlas'da Kuwait (?ngilizce)
